Vikan - 05.12.1968, Síða 77

kona siðasta mannsins sína.
Nokkru síðar, á tímum Kládí-
usar og Nerós, segir sagan að
rómverskar húsfrúr hafi verið
farnar að telja árin eftir eigin-
mönnunum, sem þær höfðu átt.
Jafnframt þessu fór hraðfjölg-
andi þeim Rómverjum, einkum
í yfirstéttinni, sem kvæntust alls
ekki og áttu ekki börn. Áreiðan-
legt er að barnleysið átti mik-
inn þátt í hnignun rómverska
aðalsins. Sumir rannsakarar hafa
gizkað á að heitu böðin hafi átt
einhverja sök á þessu. Rómverj-
ar höfðu þá nýlega lært þau
af Grikkjum og lágu í þeim
sýknt og heilagt, en þesskonar
kúr kvað allt annað en hollur
karllegri æxlunargetu.
Ágústus reyndi að ráða bót á
þessum ósköpum með ýmsu móti.
Hann veitti mönnum verðlaun
fyrir að kvænast og því hærri
sem þeir gátu fleiri börn, en
piparsveinum og piparmeyjum
refsaði hann með því að banna
þeim aðgang að hátíðahöldum
á vegum hins opinbera, hvað
var grimmileg hegning fyrir
þeirrar tíðar Rómverja. En sá
sem er svo eigingjarn að hann
vill ekki gefa ríkinu börn, á
enga heimtingu á að ríkið
skemmti honum, áleit keisarinn.
Að sjálfsögðu var Ágústus
ekki frekar en aðrir laus við
þjóðernis- og kynþáttahroka og
leit á íbúa skattlandanna sem
óæðra fólk. Hann var dauð-
hræddur um að Rómverjar færu
von bráðar í hund og kött ef
þeir blönduðu blóði við þess
háttar mannskap og harðbann-
aði því höfðingjum borgarinn-
ar að gefa frelsi ambáttum til
að giftast þeim síðan, eins og þá
var farið að tíðkast. Það næði
engri átt, áleit keisarinn, að af-
sprengi sýrlenzkra danskvenna
og Gyðingaambátta kæmust í
öldungaráðið eða til annarra
æðstu metorða í stjórn heims-
veldisins.
En allur þessi fyrirgangur
varð ekki til niikils, og það sorg-
lega var að þar gat keisarinn
sjálfum sér um kennt. „Dæmi
drottnarans væri okkur til meira
gagns en boð hans og bönn,“
sagði Pliníus sagnfræðingur
yngri. Það var merkilegt við
jafn rólega og öfgaiausa sjálf-
stjórnarmanneskju og Ágústus
annars var, að í kvennamálum
héldu honum engin bönd. Júl-
íska ættin, sem keisarinn var af,
þótti sérstaklega mikil á ferð-
inni hvað þetta snerti, jafnvel
á rómverskan mælikvarða;
þannig var Sesar gamli sjálfur
hinn mesti kvenhrókur og
hommi jafnframt, en slíkt þótti
ekkert tiltökumál hjá Rómverj-
um og Grikkjum, þegar þeir
voru farnir að gerast lausir í
rásinni. Og fyrst Ágústus gat
ekki einu sinni passað upp á
sinn hrók, var varla von á þegn-
ar hans tækju siðferðisprédikan-
ir hans alvarlega.
En á öðrum sviðum . var
Ágústus heppnari, svo sem þeg-
ar hefur verið vikið að. Bættum
stjórnarháttum og innanlands-
friði, sem voru keisarans verk.
fylgdi ekki einungis efnahagsleg
viðreisn, heldur og andleg.
Stjórnartíð Ágústusar hefur
verið kölluð gullöld latnesks
kveðskapar. Þá voru uppi prýði-
lega hagorðir menn og lifandi i
andanum: Virgill, Hóras, Pró-
pert, Tíbúll og Óvíð. Sjálfur
hafði keisarinn góðan smekk
fyrir ljóðum sem og öðrum list-
um og skar skáldalaunin eltki
við nögl. Skáldin gátu þvi helg-
að sig lislinni laus við matar-
áhyggjur og gerðu það með svo
góðum árangri, að það ætti að
duga sem afsönnun þeirrar
kenningar, að skáld yrki bezt
með tóman maga. Að vísu deila
menn nokkuð um bókmennta-
pildi rómverskra ljóða, jafnvel
þeirra beztu. Skólamenn hafa
löngum hafið þau til skýjanna
sem líttviðjafnanlega klassísk,
en aðrir vilja meina að ljóminn
af rómverska stórveldinu hafi
uppljómað skáid þess óeðlilega
mikið í augum manna; verk
þeirra hafi lengstum verið gerð
með grískar fyrirmyndir í huga
og standi þeim langt að baki.
Fremst þessara gullaldar-
skálda var tvímælalítið sá göf-
ugi og tígulegi Virgill, (Públíus
Vergilíus Maró), sem fæddur
var norður á Pósléttu, í Gailíu
sunnan Alpa. Svo var það Hór-
as (Kvintus Hóratíus Flakkus),
dæmigerður, ístöðulaus og létt-
lyndur Suður-ítali, sem hældi
sér af að hafa flúið með þeim
fyrstu í orrustunni við Filippí,
en þar var hann í liði Brútusar
og Kassíusar. Báðir nutu þeir
mikillar náðar hjá keisaranum,
en öðru máli gegndi um Óvíð
(Púbiíus Óvidíus Nasó). Sá and-
ans maður var nefnilega nokk-
uð kynferðislega þenkjandi og
lét það koma fram í svo blaut-
legum kveðskap, að spursmál er
hvort svoleiðis fengist enn gef-
ið út hér á landi, frekar en
Rauði rúbíninn um árið. Af þess
háttar verkum hans er þekktust
„Kennslubók í list ástarinnar“,
þar sem ekki er einungis lýst
þeim brögðum, sem bezt gefist
til að fá þann þráða eða þá
þráðu til við sig, heldur og
hvernig hentugast sé að bcra
sig að þegar á hólminn er kom-
ið, en það getur auðvitað verið
allbreytilegt eftir aðstæðum.
Þess konar ljóðlist átti prýðilega
við móral Rómverja eins og
hann var þá, en keisaranum
líkaði stórilla, því að hann skoð-
aði þessar kiámvísur sem ögrun
við sinar siðbótartilraunir. Að
lokum stóðst Ágústus ekki mát-
ið og vísaði skáldinu í útlegð
austur að Svartahafi, en þau
VIKAN-JÓLABLAÐ 77