Nýjar kvöldvökur - 01.01.1948, Qupperneq 74

64
BOKMENNTIR
N. Kv.
safna til góðra þjóðsagnasafna, ef vel er á
haldið.
Margit Ravn: Glaðheimar, í skugga Evu.
Bókaforlag Þ. M. J. Ak. 1948.
Þessar tvær nýjustu sögur Margit Ravn
eru sambornar systur hinna fyrri, létt læsi-
legar, og skemmtilegar unglingasögur, sem
þó, þegar öllu er á botninn hvolft, flytja
heilbrigða lífsskoðun og orka áreiðanlega
fremur til bóta en hitt á lesendur sína. Þótt
ekki sé hér um mikil skáldverk að ræða,
standa þær áreiðanlega framar öllum þorra
þeirra þýddu unglingasagna, sem flæða inn
á bókamarkaðinn á ári hverju. Enda má
segja, að vinsældir þeirra fari vaxandi með
liverri nýrri bók.
III. FRÁ HELGAFELLI.
Hallclór Kiljan Laxness: Atómstöðin.
Helgafell. Rvík 1948.
Ný skáldsaga eftir Laxness jjykir venju-
lega hokkrum tíðindum sæta, og ekki að
ástæðulausu. Venjulegast skipast menn í
flokka um hverja nýja bók hans, sumir
hefja þær til skýjanna, sem hámark listar
og skáldskapar, en aðrir sjá þar ekkert nýti-
legt en oftast liggur sannleikurinn mitt á
milli. Um Atómstöðina, hina nýjustu skáld-
sögu H. K. L., hefur gengt nokkuð öðru
máli. Fáir hafa getið hennar, og jafnvel
sanntrúuðustu dáendur höfundar hafa nú
verið þögulir, svo að hrósyrðin, sem hún
Irefur hlotið eru harla fá. Þetta er raunar
jnjög að vonurn, því aðengummunblandast
hugur um, að þetta er eitt lélegasta verk
höf., og þó er sagan með flestum einkennum
höfundar. E-n þar sem hann í nær ölium
sögum sínum fer alltaf við og við á kostum
skáldlistar og stílleikni, má segja, að skáld-
gáfan dotti lengstiun í Atómstöðinni, en
tækni höfundar gerir það að verkum að
lesandinn endist til að lesa bókina á enda.
Sagan á að vera ádeila á stjórnarfarið í
landinu og einkum flugvallai'samninginn.
En höfundi ferst ádeilan svo klaufalega úr
hendi að furðu gegnir um svo snjallan rit-
höfund. Það er náttúrlega eðlilegt frá
sjónarmiði samtíðar konnnúnista, að for-
ystumenn hins borgaralega þjóðfélags séu
fantar, en að gera þá líka að flónum er
lengra gengið, en ætla má nokkrum manni
með heilbrigða hugsun að trúa. En annars
einkennir það mjög þessa bók H. K. L., að
varla nokkur mauneskja, sem fram kemur
i sögunnni, getur talist normal. Heimspeki
organistans, sem virðist vera eftirlæti höf.,
líkist meira óráðshjali en djúphugsaðri
speki reynds öldungs.
Telja má, að höf. setji upp tvær „typur“
Reykjavíkurlífsins. Annars vegar hófleysi
og spillingu yfirstéttarinnar í heimili og
fjölskyldu Búa Árlands, en liins vegar er
kommúnistasellan, hó°værir menn o°' fá-
tækii', sem gefa sinn síðasta skilding til þess
að bera sannleikanum vitni í l)laðinu (Þjóð-
viljanum) í svigum. En þótt höf. ætli áð
smeygja inn með þeirri mynd lævíslegum
kommúnistaáróðri, skín þó áva-lt í gegn hið
sanna innræti forystumannsins, sem ekki
má lieyra Ráðstjórnarríkin nefnd Rússland.
En mála sannast er það, að báðar typurnar
eru svo ýktar, að enginn trúir á gildi þeii'ra,
svo að liöf. bregzt þar bogalistin.
Þegar allt kemur til alls, er ekki hægt
annað að segja, en Atómstöðin sé misheppn-
uð bók og ekki samboðin höfundi sínum.
Hún er bæði misheppnað skáldverk og mis-
heppnuð ádeila.
Að einu leyti er bókin þó sönn, lnin er
kommúnistarit af efstu gráðu. Það er al-
kunna, að kommúnistár hafa nú urn skeið
haldið uppi bókmenntaáróðri til þess að
glepja mönnum sýn á verðmætum lífs og
listar. H. K. L. er viðurkenndur listamað-
ur. í skjóli þess halda ái'óðursmenn komm-
únista fram, að allt, sem úr penna hans flýt-
ur, sé hin sanna list. Með því má rugla.