Eimreiðin - 01.07.1926, Síða 42

218
ALHVGÐ
EIMREIÐ1N'
framarlega, og er það ágætur grundvöllur, sem byggja ætti a
við fyrirætlanir háskóla vors. Ný heimspekistefna frá íslend'
ingum er sú hugsjón, sem vakir hér fyrir mér, og í þessu
sambandi vil ég þá geta þess litla, er ég hef gert til þess a^
koma hugsun minni á framfæri.
Fyrir nokkru síðan bauð ég ýmsum herrum og hefðar'
konum heim til mín, hér í Reykjavík, til þess að hlýða 3
útlistun mína um »Alhygð«. Voru þar komnir saman nokknr
helztu rithöfundar og listamenn vorir, og gerði ég tilraun »
þess að flytja erindi mitt í samhengi, með röksemdum,
af stigi.
Hið fyrsta meginatriði, sem ég tók til athugunar, var óheil'
brigði og falshugsun þess anda, sem þykist bera tvennar
meðvitundir. Menn tala þrásækilega um það sem gerist í »y|ir’
meðvitund* eða »undirmeðvitund« þeirra, og er svefnmu
venjulega heimfærður til hins síðarnefnda. En nú er PaU
alkunnugt, að tvígreining hugarlífsins er frávitleg, óheilbnS
og annarleg. Óteljandi orðtæki málsins benda til þessa. »Utaa
við sig«, »úti á þekju«, »frá sér«, »annars hugar«, »ekki me
sjálfum sér« o. s. frv. eru hittandi táknanir um slíkt ástan
Á hinn bóginn er það jafnvíst, að starfsemd hversdagslsö1-3
athugana getur rúmast innan vébanda þeirra mannlegra huSs
ana eða skynjana, sem taka ekki til hinna sálrænu verkefn3,
Ég minnist þess vel hve ég varð snortinn á fyrstu náms
árum mínum af þeirri kenning Hafnarskólans, að eðli sálar
innar var ekki, eða þurfti ekki að vera, vísindalegt rannsóknar
efni. Fræðin um mannsandann þurftu þess ekki með.
seinna varð mér það fullkomlega ljóst, hver falslærdómur Þe
var. Ekkert í allri himnaveröld vorri getur verið óviðkomaU
sönnum vísindum. Annaðhvort hlaut þetta að vera þrotabus^
yfirlýsing heimspekingsins eða afneitun ódauðleikans. En
það ekki fullkomlega samræmilegt við sönn vísindi að vl^ur.
kenna eilífðina, þar sem tíminn vitanlega er ekki til í a'Se
heimshöfundarins? Mér fyrir mitt leyti finst óskiljanlegt, hue j
nokkur maður getur verið blindur fyrir því, hvað mannleS
er. Hún er sameining reynsluvits og eðlishyggju. f
Þetta er þá hinn nýi skóli. — Og vér tökum strax til s^ar
inni í voru eigin hugskoti. Hið allra fyrsta verkefni er S y