Eimreiðin - 01.01.1931, Síða 54

34
REIKNINGAR ÍSLENZKA RÍKISINS
EIMREIÐIN
Það er eigi óalgengt, að fallið hafi niður að tilfæra ýmsa
eigna- eða skuldaliði, sem miklu máli skifta. Mat á eignum
ríkisins er mjög af handahófi, og taka eigna- og skuldaliðir
oft eigi þeim breytingum til hækkunar eða lækkunar, er við-
skifti undanfarinna reikningsára gefa tilefni til. Ef efnahags-
reikningurinn hefði verið nákvæmlega saminn, hefði hann að
nokkru getað bætt úr því, hve ófullkominn rekstursreikning-
urinn hefur verið. Af efnahagsreikningnum hefði þá verið hægt
að sjá eignaaukningu ríkisins á hverju ári, og samkvæmt því
unt að fá nokkra hugmynd um raunverulega rekstursniður-
stöðu þjóðarbúsins. Hefði þá einnig verið fenginn sæmilegur
grundvöllur undir samanburð á afkomu ríkisins einstök ár. En
eins og reikningnum nú er fyrir komið hefur hann eigi gefið
slíkan grundvöll, en þó hef ég séð vitnað til eignaaukningar
ríkisins, samkvæmt landsreikningi, í stjórnmálaritgerð.
Eg nefni hér eitt dæmi, er sýnir glögglega, að eigi hefur
verið unt að draga ályktanir um raunverulega eignaaukningu
ríkisins af niðurstöðum eignaskýrslu.
Árið 1927 er »Landsspítali í byggingu«, liðl. 504 þús. kr.,
talinn meðal eigna ríkissjóðs. Áður hafði spítalabyggingin eigi
verið talin með eignum ríkisins. Á árinu 1927 eru lagðar 75
þús. í byggingu spítalans, og átti því eignaliður þessi að réttu
lagi að hækka um þá upphæð á því ári. Kemur því fram á
þessum eina lið liðl. 429 þús. króna of há eignaaukning 1927,
vegna þess að liðurinn hafði eigi verið tilfærður undanfarandi
ár. Svipuð dæmi mætti mörg telja frá ýmsum tímum, sem
sanna til hlítar, að framanrituð ummæli hafa við full rök að
styðjast. Fleiri dæmi ar eigi ástæða til að rekja hér, en hver
og einn getur rannsakað þessi atriði reikningsins til frekari
vissu um réttmæti ummæla þessara.
Ástæðan til þessara misfella er áreiðanlega sú, að mikill
hluti eigna ríkisins er alls eigi bókfærður í ríkisbókhaldinu
eða hjá þeim ríkisstofnunum, sem hafa eignirnar til afnota
eða umsjónar. Eignirnar eru margskonar og verða á þeim
breytingar miklar árlega. Er því að vonum, þótt eigi takist
ætíð að gera efnahagsreikninginn rétt úr garði, þegar tína
þarf saman efniviðinn úr ýmsum áttum, og ekkert fast kerfi