Eimreiðin - 01.01.1931, Page 86

eimreiðin
Þýzk skáld.
II. Gerhart Hauptmann.
Eftir Gerhart Hauptmann liggja yfir fimmtíu leikrit, tugur
stórvaxinna skáldsagna, fyrir utan ritgerðir, ræður og ljóð.
Hann hefur verið stórgjöfull og örlátur, eins og konungar \
fornöld, enda fengsæll með afbrigðum. Allar stöðvar, þar sem
hann hefur komið eða dvalist, hafa orðið honum uppspretta
skáldskapar, hvort heldur skuggahverfi Berlínarborgar, vordýrð
grískrar náttúru eða hið ólgandi Atlantshaf. En lengst og
bezt hefur hann samt ausið úr lindum átthaganna, Schlesíu.
Þar fæddist hann 15. nóv. 1862 í smáborginni Obersalzbrunn
— í veitingahúsi, gestgjafasonur. Og þar er enginn ókunnugur
húsakynnum, sem lesið hefur leikrit hans. En ennþá blómlegar
heldur en umhverfið lifa tímarnir, áratugirnir, í verkum Haupt-
manns. Rísandi alda natúralismans lyfti honum í skauti sér,
en skyndilega verður hann að þytmiklum stormi, sem ákveður
form hennar, hæð og kraft — og um leið og ný sól rennur
upp, flýgur hann í svanalíki inn á heiðalönd rómantíkurinnar
og speglar sig þar með himninum í vötnunum. En síðan
þykjast ýmsir heyra sjávarhreim í rödd þessa heiðasvans, aðrir
segja hann falskan á háum tónum, og margt er um það rætt,
að flugfjaðrirnar sé eitthvað stýfðar. Með óbreyttum orðum:
ritverk Hauptmanns þykja mjög sundurleit, en aðallega eru
þau samt flokkuð undir tvær skáldskaparstefnur, natúralisma
og rómantík, vel að merkja, að þar ræðir um stefnur, sem
oftast eru taldar jafn ólíkar og dagur og nótt. Og hvað verður
þá um samræmið í verkum skáldsins? Því að enginn myndi
í alvöru vilja halda fram um Hauptmann, að í brjósti hans
búi tvær sálir eða tvö andstæð öfl heyi þar togstreitu —-
þrátt fyrir það, þótt hann sé »dramatiker«. Flestir hafa því
gripið til þeirrar lausnar, að hann sé í eðli sínu natúralisti,
hið rómantíska flug hafi aldrei verið honum eiginlegt, að minsta
kosti misheppnað. Mér er sú lausn hvimleið og yfir höfuð