Eimreiðin - 01.04.1932, Síða 27

E'MREIÐIN SÉRÆFINQ OG SAMÆFING 147
leika, er vér táknum með einu nafni. Reynslan verður að
skera úr, hve margþættur hver þeirra er og hvernig sambandi
keirra þátta er varið.
Auðsætt er, að þetta er eitt af þeim atriðum, sem upp-
eldisfræðinni ríður mest á að vita um. Sé það svo, að það
sem vér ; daglegu tali köllum sama nafninu, t. d. næmi, sé
einþættur hæfileiki, svo að einn geti verið næmur á þetta
an þess að vera næmur á hitt, og með iðkun orðið næmari
a sérstakt efni, án þess að verða um Ieið næmari á önnur
efn'. þá verður auðvitað að haga kenslunni eftir því. Eins er
"rn hvern annan hæfileika sem er, t. d. um hæfileikann til
hugsa skarplega. Sýni reynslan, að menn með því að iðka
stærðfræði geti orðið skarpir að hugsa um stærðfræðileg efni,
an þess að verða fyrir það skarpari í hugsun, þegar t. d. um
fu"gumál eða grasafræði er að ræða, þá dugar ekki að telja
stærðfraeðinám allsherjar sáluhjálparmeðal skarprar hugsunar.
^essi spurning, hvort sú æfing, er hæfileikarnir fá við það
a^ beita þeim við eitthvert sérstakt viðfangsefni, gerir menn
Utn leið hæfari til að fást við önnur viðfangsefni, hefur mikið
Uerið rædd af sálarfræðingum og uppeldisfræðingum á síðustu
arurn og ýmsar tilraunir gerðar til þess að reyna að ganga
ar skugga um þetta. Sá, sem fyrstur gerði tilraun í þessa
af|> var William ]ames. Hann hélt því fram, að eiginlegt
rr,lnn>. þ. e. hæfileikinn til að mynda hugbönd, væri með-
®ddur hæfileiki, er ekki breyttist með æfingunni. Hann væri
a^ vísu mismunandi frá upphafi vega hjá ýmsum mönnum,
tneun væru að eðlisfari mismunandi minnugir, og hins vegar
'r®r* minnið misgott hjá sama manni á ýmsum tímum, eftir
1 í hvaða ástandi hann væri, betra þegar hann væri heil-
r‘9ður og óþreyttur en þegar hann væri lasinn eða þreyttur
°‘ s- frv., en sú framför í minni, er menn þættust fá með
æf'ngunni, væri ekki framför minmshæfileikans sjálfs, heldur
rnniför f aðferðinni við það að leggja hlutina á minnið, og
r,fia þá upp fyrir sér, framför í því að beita minninu. Það
er að sínu leyti eins og maður gæti lært að lyfta hlut, sem
^nður gat ekki áður lyft, þó að maður hafi ekki orðið sterk-
ari en áður. Kraftarnir væru hinir sömu, en maður hefði lært
beita þeim betur, fundið hagkvæmari aðferð. ]ames hag-