Eimreiðin - 01.07.1938, Page 76

308
ÞÆTTIR AF EINARI H. KVARAN
EIMnEÍÐlN
Það nnm hafa verið Sigurður Nordal, sem einu sinni dáðist
að því í ritdómi (um Smælingja) hve vel Einar kynni að velja
bókum sínum heiti. Þetta á við um öll söfnin þrjú, sem her
hafa verið nefnd. Ef litið er á hinn ytri efnivið þeirra, Þa
mætti kalla þær því nær allar „sveitasögur“, því flestar gerast
þær í sveitinni í uppvexti Einars. Þegar þess er gætt, að hann
skrifar þær á aldrinum milli fertugs og fimtugs, þá verða
einkenni þeirra skiljanlegri: það eru minningarnar um islenzka
sveitanáttúru, um islenzk örlög og um reynslu hans sjálfs, sem
hér stíga fram í hug hans, lireinsaðar af öllu óverulegu, skírðar
í laug áratuganna.
Náttúran í sveitasögum Einars er oftar en hitt brosmild °&
yndisleg, með sól og sumri, bláum fjöllum og glitrandi sólar-
lagi. Það er létt yfir heyvinnufólkinu, ilmurinn úr grasinu
svífur á það; bændurnir þefa úr tuggunni og langar í meira
strá, en vinnufólkið fer að draga sig saman, karl og kona ser.
Allir hlakka til sunnudagsins, þegar tækifæri gefst að reyna
gæðingana, hitta kunningjana og heyra fréttir. Þó gleynur
Einar ekki heldur mislyndi náttúrunnar, þokum og náttmyrkrn
sem ögra smalanum að sumrinu, vetrarbyljunum, sem týnt
geta fé og mönnum, vorleysingunum, sem meðal annars geta
kyrsett fólk í gömlu vistunum á krossmessunni.
Annars er náttúran hvergi annað en umgerð um það, sem
Einar vill lýsa: örlögum fólksins, og þá fyrst og fremst hlnt'
skifti „smælingjanna“. Samúð hans með þeirn, sem lítils niega
sin eða hafa orðið fyrir skakkaföllum í lífinu, er alstaðar vak-
andi, enda geyma sögurnar heilan flokk manna af þessai*
tegund. Hér er ræfillinn Ólafur, sem unnustan ginnir til Vest-
urheims (,,Vonir“); efnalausa stúlkan, sem giftist ríkum karh
til að sjá foreldrum smum borgið („Litli-Hvammur“, síðar-
„Altaf af tapa“); niðursetningarnir í „Fyrirgefning"
„Vistaskifti", sem lifa við sult, klæðleysi og skammir hus-
freyjunnar. Hér er gamla konan í „Skilnaði“, sem verður a®
sjá á bak uppáhaldssyni sínum til Vesturheims. Og loks er
hér „Vitlausa Gunna“, sem er svift eigi aðeins drengnuni sin
um, heldur einnig sálarfriði sinum með þeirri illmannlegu að
dróttun, að hún hafi ekkert haft við barn að gera. Það er ekki