Eimreiðin - 01.01.1944, Blaðsíða 38

18
FÖSTUHUGLEIÐINGAR
KLMREIÐIN
manninn og tilveru lians í tíma og eilífð með jafn víðtækmn,
gagngerðum og stórfenglegum liætti og stofnun sú á Yesturlönd-
um, „liin eina lieilaga, almenna og postullega kirkja“, sem skap-
að liefur kristindómiim. Þessi stofnun liefur verið miðþyngdar-
staður Vesturlanda liátt á annað þúsund ár. Hið vtra skipulag
þessarar stofnunar rís á rústum liins forna Róms, kirkjan gerist
arftaki þeirra verðmæta, sem hjörguðust í innrás barbaranna,
hefur sig síðan smámsaman yfir alla sigurvegara Rómaveldis,
turnar barbörunum til fylgis við sig, knésetur konunga þeirra
og keisara, gerist ríki ríkjanna og fær aðstöðu til að ráða gerð
allra mannlegra stofnana og þar með mótun sérhvers einstaklings
uin gervallan liinn vestræna heim, grundvallar sig sem fullkonm-
asta týranní veraldarsögunnar — með langtum sterkara áhrifa-
valdi og fíngerðari meðulum en nokkurt einræðiskerfi nútím-
ans þekkir. En alræðisskipulag kirkjunnar sem veraldarvalds er
ekki efni þessarar litlu greinar, lieldur langaði mig að lyfta
aðeins liurð frá stöfum inn í þann liugmyndaheim liennar,
sem manni er nauðsyn að vita á nokkur deili til aukins skiln-
ings á ýmsum helztu memiingarverðmætum Vesturlanda. Mynd-
list, tónlist og byggingarlist liafa verið þjónar kirkjunnar frá
upphafi vega. 1 orðsins list einni liefur kirkjan jafnan verið
fátækur innblásari, meira að segja svo fátækur, að á fullum
þúsund árum skapaðist ekkert merkilegt skáldverk í skjóli hennar
á öllum Vesturlöndum, að undanteknum nokkrum messuljóðuin
(sequentiae), eins og t. d. Pange lingva gloriosi, Vexilla regis,
Veni, sancte spiritus og Dies irae. Til þess liggur að vísu su
ofurskiljanlega orsök, að kenningakerfi kirkjunnar sjálfrar var
skáldskapur heimsins pár excellence, kirkjan sjálf var vörzlu-
hafi orðsins, liins eina Orðs, Guðs Orðs, sem gerði öll önnur orð
í senn óþörf, liégómleg og skaðleg, en útleggingar þessa Orðs
voru á liendur falnar liinu kirkjulega kenniembætti, staðgengli
guðsins. Enda sýndi það sig fljótt, að þegar Vesturlönd uxu til
hins sjálfstæða, skapandi orðs, sem ekki var bein útlegging i'
Guðs Orði samkvæmt kennivaldi kirkjunnar, þá var jarðvegur-
inn midirbúinn fyrir allskonar villukenningar og þar með upp-
lausn.
Kenningakerfið, skáldskapur kirkjunnar um inann, guð og
lieim, fékk snemnia form sitt, sumpart ættað úr fjarlægri lieiðm,