Eimreiðin - 01.09.1966, Síða 69

J0RGEN BUKDAHL SJÖTUGUR
249
þjóðarvani og þjóðarágæti. í humornum bindast menn samtökum,
sjálfum sér og öðrum til varnar gegn hræsni og yfirdrepsskap. Og
svo reyndist einnig í þetta skipti. Allur hátíðleiki var rokinn út í
veður og vind, og mér fannst sem nálægð Bukdahls væri eins og
frelsandi andvari, því að nú var ég allt í einu orðinn eins og jafn-
ingi hans og gat gengið óáreittur af rannsakandi augnaráði inn um
aðaldyr kaffistofunnar.
I þetta skipti kynntist ég Bukdahl þó ekki. En ég hafði hlotið það
ntikla vitneskju um manninn, að upp frá þessu leitaði ég uppi allt,
sem hann hafði skrifað, og ég teygaði það í mig, eins og þyrstur
niaður bergir svalalind. Mér fannst auðvelt að skilja hugsjónir og
skoðanir Bukdahls og allt, sem hann skrifaði um, og árið 1939 ritaði
ég langa grein um hann í Eimreiðina. Eftir á hugsaði ég oft um
það, að hin mikla hrifning mín á Bukdahl ætti að nokkru leyti ræt-
ur að rekja til hinnar fyrstu ræðu, sem ég heyrði hann flytja árið
1935 og þess atviks, er hann bjargaði mér frá niðurlægingu hinnar
yfirborðslegu hæversku í anddyri kaffistofunnar.
Það er ekki hægt að loka augunum fyrir því, að þó að Bukdahl
sé mikill rithöfundur, getur maður allt í einu heyrt hófatak hins
brokkgenga púlshests í ritum hans, hnökróttan stíl og tyrfinn. Sama
gtldir um hann sem ræðumann. Stundum er hann þó óviðjafnan-
legur, og hugsanir hans ásækja mann jafnvel í draumum, lengi eftir
að maður hefur hlýtt á hann. Galdur hins jötuneflda starfs hans
felst ekki í því, að allt sem hann segir og skrifar standist alla gagn-
rýni, heldur í hreinleika markmiðsins og tryggðinni við það. Hug-
sjón hans er það efnisföst, að kjarni hennar er laus við tilgerðar-
skvaldur. Þess vegna er honum sjaldan hossað hátt í samkvæmum
sniáborgaralegra klíkufræðinga og snobbara. Honum er ógeðfellt að
viðra sig upp við hina svo kölluðu heldrimenn og hefðarfrúr, og
komi það fyrir, að hann sitji með þeim samkvæmi, lætur hann sér
fátt um finnast.
Það er ekki ætlun mín að skrifa að þessu sinni um bókmennta-
starf Jprgen Bukdahls, en læt í því sambandi nægja að vísa til grein-
ar minnar í Eimreiðinni 1939. En um það bil, sem sú grein var í
smíðum, urðu eins konar kaflaskil í ritstörfum hans. Hann hafði
sett sér það takmark að skrifa gagnrýnandi yfirlit um bókmenntir
Norðurlanda, tvær bækur um hvert land. En þegar bókunum um
Noreg og Danmörk var lokið, nálgaðist óveðrið úr suðri. Og upp
b'á því gefur baráttan gegn nazismanum viðfangsefnum hans ákveð-