Eimreiðin - 01.05.1967, Blaðsíða 46

134
EIMREIÐIN
Er þá fyrst að athuga nánar, hvort Á. M. rnuni hafa gifzt konu þessari
„til fjár,“ sem kallað er. Sannleikurinn er sá, að próf. Westergárd-Niel-
sen er ekki upphafsmaður að þeirri kenningu, þótt hann þykist nú færa
henni auknar líkur, sem fyrr segir.1) Finnur Jónsson segir í ævisögu Á.
M.: „Sikkert er, at hun (þ. e. konan) var bemidlet, og det er vel dette,
der for Árni har været af betydning", o. s. frv. Sama kemur fram hjá
öðrum fræðimönnum, sem á Jretta minnast. Um Jressa skoðun mun
sennilega hafa mestu ráðið aldursmunur hjónanna, og auk Jiess óbeint
Jsau ummæli Jóns Ólafssonar, sem kunnugur var einkahögum Á. M. síð-
ustu æviárin, að konan hafi verið honum „einn heimulegur húskross".
Enda liafa íslendingar alltaf virzt hafa horn í síðu Jressarar konu, Jr. á
m. hugsað sér hana lítt ásjálega eða Jraðan af verra, svo sem skemmst er
að minnast af meðferð Jieirri, sem hún fær hjá Laxness, að vísu í skáld-
verki, Jrar sem henni er lýst með „krúng úr baki“ og munninn á „miðj-
um maga“. Þetta píslarvætti á Á. M. að hafa lagt á sig til Jress að geta,
fyrir peninga konunnar, bjargað hinum fornu menningarverðmælum
okkar og annarra norrænna Jyjóða. Og Jressu höfum við síðan trúað í
blindni, leikmenn og allur almenningur, beggja rnegin hafs.
Próf. W.-N. segir Á. M. hafa einungis verið „fátækan ísl. stúdent", og
gefur í skyn, að öll hans „prompte elevation" og Jijóðfélagsframi hafi
verið fyrir hans ríku giftingu í Khöfn. Þetta er allsendis ósæmileg sögu-
túlkun. Á. M. var sýslumannssonur og sæmilega vel að heiman búinn,
að Jreirra tíma vísu. Hann komst fljótlega i launuð störf og (síðan) emb-
ætti í háum launaflokkum. Hann var reglusamur í öllum háttum og frá-
bitinn eyðslu og óhófslifnaði. Það er því lítill vafi á, að hann hafi fljót-
lega komizt í góð efni, og Jiegar hann loks giftist, Jrá orðinn 45 ára, er
hann búinn að vera í hálauna embættum og störfum um lengra árabil,
skjalavörður og prófessor og konunglegur commissarius. Og J)að sem
meira er um vert, að Á. M. var mikið til búinn að safna handritunum,
áður en hann gekk að eiga margnefnda konu. Enda mun hann og hafa
komizt tiltölulega létt út af Jrví fjárhagslega, Jrar sem meginhluta Jieirra
fékk hann ýmist gefins eða að láni (til afskrifta), en miklu sjaldnar að
hann þyrfti að greiða fyrir ]>au. Þegar þessa er gætt, að Á. M. er Jregar
kominn á efstu þrep hins „sociale rangstige", orðinn vel stæður fjárhags-
lega, og auk Jress búinn að safna umræddum fornskjölum og handritum,
1) Ég sé enga ástæðu til þess að leggja meir upp úr því, sem fært er í „líkbók“
kirkjunnar um aldur hinnar jarðsettu konu, heldur en frásögn J. Ol., sem á
tveim stöðum getur um aldur hennar. Enda viðurkennir höf., að um villu geti
verið að ræða. Og spyr réttilega, hvaðan líkbókin hafi svo þessar upplýsingar
um aldurinn? Hefði höf. komið með skírnarvottorð upp úr kirkjubók myndi
hafa gegnt öðru máli, en því er ekki að heilsa. Berl. Tid. segir (í ritd.) að
„begravelseprotokollernes angivelser normalt (er) ikke til at stole paa.“.