Tímarit lögfræðinga - 01.12.1997, Side 76

ráða um merkingu hugtaks, en um þetta var deilt þegar ákvæðið var orðað með
þeim hætti sem gert var í samningnum frá 1989.
3.3.3.3 4. grein. Heimilisfesti
í 4. grein er kveðið á um það hvenær aðili telst í skattalegum skilningi vera
heimilisfastur í einu af samningsríkjunum. Hugtakið hefur grundvallarþýðingu
varðandi 1. grein samningsins við ákvörðun á því til hvaða aðila samningurinn
nær yfirleitt, þ.e. hvaða aðilar geta notið góðs af þeim ívilnunum sem hin ýmsu
ákvæði samningsins hafa að geyma til þess að komast hjá tvísköttun. Teljist
aðili ekki aðili að samningnum gilda skattaákvæði beggja eða allra landanna
um tekjur hans og eignir með fullum þunga. Hugtakið „aðili heimilisfastur í
samningsríki“ merkir skv. 1. mgr. aðila sem ber ótakmarkaða skattskyldu í því
ríki samkvæmt lögum þess vegna heimilisfesti, búsetu, aðseturs stjómar
fyrirtækis, skráningarstaðar eða af öðram svipuðum ástæðum. Því er nú slegið
föstu í nýja samningnum að hugtakið nái einnig til samningsríkisins sjálfs og
opinberra aðila, sveitarstjóma og opinberra stofnana í þeim. Er þetta gert í
samræmi við breytingu sem gerð var á texta 1. mgr. 4. greinar í samnings-
fyrirmynd OECD 1995, enda talið í samræmi við það sem almennt var álitið í
aðildarríkjum OECD.
Þá er nú tekið sérstaklega fram, í samræmi við tillögu Svíþjóðar, að hugtakið
aðili heimilisfastur í samningsríki taki til samtaka aðila og dánarbús en þó
einungis að því marki sem tekjur eða eignir þeirra séu skattlagðar í því ríki með
sambærilegum hætti og tekjur eða eignir sem aðili með heimilisfesti þar hefur
eða á, sbr. b lið 1. mgr. 4. greinar. Eins og vikið er að hér að framan í umfjöllun
um 3. grein merkir hugtakið „samtök aðila“ samtök sem ekki eru skattlögð sem
sjálfstæðir skattaðilar. Eins og fram kemur í kafla 3 hér að framan geta
sameignarfélög á íslandi ýmist verið sjálfstæðir skattaðilar eða án skattaðildar
þar sem tekjur þess og eignir eru skattlagðar hjá eigendum þess. Fyrmefndu
sameignarfélögin falla undir skilgreininguna „aðili heimilisfastur í samnings-
ríki“ í 1. málslið 1. mgr. 4. greinar. Síðamefndu sameignarfélögin falla undir
skilgreininguna „samtök aðila“ í 3. grein, þ.e. samtök sem ekki eru skattlögð
sem sjálfstæðir skattaðilar. Með breytingunni er því slegið föstu að skattalega
ósjálfstæð sameignarfélög geti talist aðilar að samningnum ef tekjur þeirra eða
eignir eru skattlagðar hjá sameigendum í samningsríki.
Varðandi hugtakið „aðili heimilisfastur í samningsríki“ vísar samningurinn
til þeirra heimilisfestishugtaka sem gilda samkvæmt landsrétti hvers samnings-
ríkis fyrir sig. Sú staða getur komið upp að tvö lönd geri samtímis kröfu um að
aðili teljist heimilisfastur í þeirra ríki (tvöföld heimilisfesti). Maður getur til
dæmis verið búsettur á Islandi og átt þar heimili og fjölskyldu en þurft vegna
vinnu sinnar að dvelja lengur en 6 mánuði í Danmörku. Bæði löndin telja mann-
inn heimilisfastan í sínu ríki, samkvæmt sinni löggjöf. Þetta þýðir það að regl-
umar um skiptingu skattlagningarréttar milli ríkjanna í 6.-24. grein samningsins
nýtast ekki þar sem þær gera ráð fyrir því að gjaldandi sé einungis heimilsfastur
300