Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Síða 43

einn var tekinn til meðferðar í hinum áfrýjaða dómi, þ.e. orksakasamhengi milli
atburðarins 2. nóvember 1981 og örorku áfrýjanda“.
Ekki er einhlítt hversu ítarlegur rökstuðningur á að vera. Það ræðst m.a. af
málatilbúnaði og atvikum málsins hve ítarlegur rökstuðningur þarf að vera. Venj-
ur má þó stundum hafa til marks um það. Akvörðun um refsingu er t.d. yfírleitt
ekki rökstudd ítarlega heldur „látið nægja almennt orðalag. Sérstaklega er auðvit-
að þörf á rökstuðningi, ef refsing er ákveðin á annan veg en dómvenja er um“.80
IVIII. kafla almennra hegningarlaga eru tilgreind atriði sem hafa áhrif á refsihæð.
Þegar við á eru þau tilgreind í röksemdum dómara fyrir ákvörðun um refsingu.
I stærri og flóknari málum svo og í öðrum málum þar sem fara þarf langar
leiðir til að komast að niðurstöðu verður rökstuðningur væntanlega ítarlegri en
ella. Sama gildir um mál sem hafa almenna þýðingu eða fordæmisgildi.
3.3.b Upplýsingar vantar
Þegar upplýsingar um atvik eða aðstæður vantar, sem skipta máli fyrir úr-
lausn á sakarefninu, getur verið álitamál hvernig verði brugðist við því eða
hvaða afleiðingar það hefur.
Ef upplýsingar eru takmarkaðar um atriði, sem hafa þýðingu fyrir úrlausn
málsins, hefur það oft þær afleiðingar að það sem liggur fyrir hefur aukna þýð-
ingu. Vandasamt getur hins vegar verið að túlka hverja þýðingu þessi atriði hafi
og á hvern hátt. Rökfærslan getur af þessum ástæðum orðið flóknari, nákvæm-
ari og ítarlegri en ella.
Þegar atvik eru óljós eða tvísýnt er hvaða þýðingu þau hafa getur dómari
gripið inn í sönnunarfærslu málsaðila og leitað skýringa á því sem óljóst er, sbr.
3. mgr. 101. gr. laga um meðferð einkamála. Sama á við ef dómari verður þess
var eftir dómtöku máls að verulegur brestur sé á skýrleika í yfirlýsingum aðila
eða upplýsingum um málsatvik. Þá getur hann kvatt málsaðila fyrir dóm og
beint spurningum til þeirra eða bent þeim á að nauðsynlegt sé að afla frekari
gagna ef honum hefur láðst að gera það áður, sbr. 104. gr. sömu laga. Dómari
getur kallað eftir gögnum í sakamáli í samræmi við 3. mgr. 128. gr. laga um
meðferð opinberra mála. Ef dómari telur nauðsynlegt eftir dómtöku máls að
fram komi frekari gögn, eða hann telur að spyrja þurfi ákærða eða vitni nánar
ákveður hann framhaldsmeðferð til þess að unnt verði að koma þessu við, sbr.
131. gr. sömu laga. Hæstiréttur getur kallað eftir gögnum samkvæmt 2. mgr.
156. gr. laga um meðferð opinberra mála, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga nr. 37/1994.
Dómari hefur því vissar skyldur þegar upplýsingar vantar. Ljóst er að skyldur
hans í þessum efnum eru ríkari í opinberum málum en í einkamálum.
í dómi Hæstaréttar frá 4. nóvember 1999 í máli nr. 252/1999 segir: „Við mat á
því, hvort ákærða hafi verið eða mátt vera kunnugt um aldur kæranda, þegar þau hófu
80 Haraldur Henrysson: „Samning dóma“, bls. 75-76.
209