Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 28

voru fullkomlega með á nótunum um það. Fór enda svo að fullveldi íslands og
staða gagnvart Danmörku eftir 1. desember 1918 vakti lögfræðilega heimsathygli.5
Alþingi hafði fellt sjálfstjómarkröfur landsins undir hugtakið fullveldi í
þingsályktun árið 1917:
Neðri deild Alþingis ályktar að skipa 7 manna nefnd til þess að íhuga og koma fram
með tillögu um, hverjar ráðstafanir gera skuli til að ná sem fyrst öllurn vorum málum
í vorar hendur og fá viðurkenningu fullveldis vors.6
Fullveldisnefndin íslenska gerði í framhaldi af þessu kröfu til þess að ísland
fengi sérstakan verslunarfána en í stað þess að svara þeirri kröfu sérstaklega
kaus danska stjómin að bjóða Islendingum samninga um samband ríkjanna í
heild. Þetta mun hafa verið úthugsað herbragð af nefndarinnar hálfu. Bjami
Jónsson frá Vogi lýsti tilgangi fánakröfunnar svo á Alþingi haustið 1918:
En nefndin hugsaði sér fánann sem einkenni fullvalda ríkis. En nefndin kaus af
varfæmi að taka heldur fánann en allt rnálið frá rótum, sakir þess, að kappgirni Dana
yrði þá síður vakin, ef þeir gætu viðurkennt fullveldi vort með svo yfirlætislausum
hætti. Þurfti þá ekki fyrr en fram var gengið málið að hreyfa því, að auðvitað væri
þetta fullveldið.7
2.1 Pólitísk erfðaskrá Jóns Sigurðssonar?
Orðið fullveldi sést fyrst á prenti á íslandi8 9 árið 1877 í grein í Andvara,
tímariti Hins íslenska þjóðvinafélags. Greinin nefnist Stjórnarlög Islands og
þrátt fyrir að hún beri ekki höfundamafn er höfundur hennar alþekktur. Hann
var Sigurður Jónsson, fóstursonur Jóns Sigurðssonar forseta. Sigurður hafði
lokið lagaprófi frá Hafnarháskóla 1875 og greinin er lögfræðilegt mat á stöðu
Islendinga í stjómlagadeilunni við Dani. I greininni er ekki vikið að fullveldi
sem markmiði íslendinga, heldur að „konunglegu fullveldi“ - því sem kon-
ungur skuli ekki fá að beita um málefni íslands að „óháðri eigin vild“:
... enda hafi þjóð vor enn sem fyrr skýlausa sögulega heimild, þjóðlega heimtingu,
stjómlagalegan rétt og þá eigi síður óumflýjanlega þörf á þeirri stjómarbót og þeirri
stjómarskipun, sem óskorað veitti henni löggjafarvald, fjárforræði og óháða innlenda
stjóm í öllum Islands málefnum, og þau réttindi í sambandinu við Danmörk, að
ekkert yrði það að lögum, sem alþing ekki samþykkti.’
5 Fræðaskrif á alþjóðavettvangi um íslensku leiðina voru mikil og hún varð öðrum þjóðum fyrir-
mynd, sbr. Davíð Logi Sigurðsson: „Sambandslagasamningur íslands og Danmerkur fyrirmynd
fullveldis á írlandi?" Skímir vor 2001, 175. árg. bls. 141 o.áfr.
6 Alþt. 1917, A-deild, bls. 34.
7 Alþt. 1918, B-deild, bls. 44.
8 Seðlasafn Orðabókar Háskóla Islands.
9 S. (Sigurður Jónsson): „Stjómarlög íslands". Andvari 1877, bls. 63.
22