Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 47

Breytingar á samfélögum manna hafa hins vegar skapað ný verkefni og það
vekur spumingu um möguleika ríkisvaldsins til að „bæta á sig“. Almennt verða
nýjar valdheimildir ríkisvaldsins til með ákvörðun Alþingis, svo fremi takmark-
anir stjómarskrárinnar hindri það ekki, þ.e. dómstólar ákvarði ekki að stjómar-
skráin standi því í vegi.
Lög um stjóm fiskveiða, nr. 38/1990, varpa ljósi á þetta. Það var lögfest
meginregla í íslenskum rétti allt frá þjóðveldisöld fram á síðustu ár að allir
landsmenn hefðu jafnan aðgang að veiðum á almenningum í sjó. Þessi réttur var
ekki eignarréttur heldur almennur afnotaréttur með sama hætti og á almenn-
ingum á landi. Ofnýting fiskistofna í hafinu við ísland varð til þess að Alþingi
ákvað að takmarka þennan aðgang með lögum og er því nú haldið fram í
íslenskri lögfræði að þessi ákvörðun hafi byggst á fullveldisrétti lagasetningar-
valdsins, sbr. og 2. gr. laga nr. 38/1990:
Löggjafanum var samkvæmt fullveldisrétti sínum og almennum valdheimildum
heimilt, þegar þörf krafði, að takmarka hinn almenna afnotarétt þjóðarinnar og binda
réttinn eftirleiðis við afmarkaðan hóp manna, þar sem fyrst og fremst var lagður til
grundvallar hefðarréttur, þ.e. veiðireynsla þeirra, sem atvinnu sína höfðu haft af
sjávarútvegi á tilteknu tímabili. '’
Inntak ríkisvaldsins getur þannig breyst og hefur breyst og verður að líta svo
á að ríkisvaldið geti „bætt á sig“ svo fremi stjórnarskrá, ekki síst mannréttinda-
ákvæði, hindri það ekki. Því má spyrja hvort ríkisvaldið geti á sama hátt „lagt
af‘. Enn eiga við ákvæði stjórnarskrár því að valdheimildir sem samkvæmt
henni eru ríkisins verða augljóslega ekki af því teknar nema með því að breyta
stjórnarskránni. Hvað þá með hluta slíkra heimilda? Er hugsanlegt að ríkis-
valdið geti látið frá sér hluta valdheimilda sinna?
4.4 Hvaða skorður setur stjórnarskráin framsali fullveldis?
Stjómarskrá íslands gerir ekki ráð fyrir framsali á fullveldi og það er algjör-
lega ljóst, m.a. af því sem ég hef rakið um forsendur Sambandslaganna, að
framsal fullveldis var á þeim tíma óhugsandi og fjarri þeim sem að samþykki
laganna stóðu. Gagnger endurskoðun á stjórnarskránni hefur aldrei náð fram að
ganga og íslendingar fóru ekki að dæmi þeirra mörgu Evrópuríkja sem eftir
síðari heimsstyrjöld settu opnunarákvæði í stjórnarskrár sínar.
í stjórnarskránni nr. 33/1944 er einungis eitt ákvæði sem varðar samskipti
Islands við önnur ríki. í 21. gr. er mælt fyrir um gerð samninga við erlend ríki:
Forseti lýðveldisins gerir samninga við önnur ríki. Þó getur hann enga slíka samn-
inga gert, ef þeir hafa í sér fólgið afsal eða kvaðir á landi eða landhelgi eða ef þeir
horfa til breytinga á stjómarhögum ríkisins, nema samþykki Alþingis komi til.
66 Þorgeir Örlygsson: „Hver á kvótann?" Tímarit lögfræðinga. 1. hefti 1998, bls. 57. Sbr. einnig
Sigurð Líndal: „Hvert er efnislegt inntak 1. ml. 1. gr. laga nr. 38/1990 um stjóm fiskveiða?"
Rökstólar um eðli og inntak aflaheimilda. Úlfljótur. 2. tbl. 1995, bls. 199.
41