Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 71

Kaþólska kirkjan fer enn með mikið og virkt þjóðfélagsafl víða í löndum
Suður-Ameríku, en áhrif hennar eru óneitanlega umdeild og skoðanir mjög
skiptar um það hvort þyngra vegi jákvæð áhrif hennar en neikvæð þegar á
heildina er litið - en hér er ekki vettvangur til frekari umræðu um það efni.
Kirkjan hefur a.m.k. ekki megnað að eyða spennunni og kveða niður óstjórn og
margvíslega óáran og að sumra mati hefur hún fremur en ekki leitast við að fá
almenning til að sætta sig við ástandið heldur en reyna að breyta því. Tilteknir
hópar kirkjunnar manna hafa þó, svo sem kunnugt er, reynt að breyta frá
hefðbundinni stefnu í þeim efnum, en þá ekki endilega í náð Páfastóls.
Engu að síður verður því ekki neitað að benda má á góðæristímabil í sögu
sumra þessara þjóða er gáfu fyrirheit um gullna framtíð sem að vísu brugðust
til langframa (sbr. m.a. frægt dæmi um Argentínu með öllum sínum uppgripum,
auðlegð og glæsibrag á síðustu áratugum 19. og fyrstu áratugum 20. aldar) en
sem sýna þó að ýmislegt getur gerst á komandi árum jafnt og fyrr ef réttar
aðstæður skapast. Og til eru þeir sem trúa því að í náttúru og mannlífi þessara
fögru og sólbrenndu landa felist stórkostlegir möguleikar og fyrirheit um betri
tíð þegar „gullna heimsálfan“, eins og hún áður hét, muni rísa úr öskustónni.
Það þurfa sannarlega ekki að vera dagdraumar einir þótt gætt skuli varkárni við
alla spádóma.
2. ALMENNT UM LÖG OG RÉTT
Hvað sem segja má um allt það er hér var drepið á er a.m.k. víst að vand-
kvæði Suður-Ameríkumanna - hvort heldur sem eru stjómarfarsleg eða efna-
hagsleg -felast ekki í skorti á lögum og regluverki eða í ófullkominni lögfrceði.
Öðru nær. Á lýðræðistímum hafa þjóðþing þessara ríkja verið önnum kafin við
að framleiða lögbálka um öll málefni milli himins og jarðar, ef svo má að orði
komast, og afköstin í því efni óvíða verið meiri meðal þjóða heims. Og margt í
þessum lögum einkennist af mikilli lögvísi þeirra, sem frumvörpin semja eða
samið hafa, fyrr og síðar. Þar hafa beinlínis verið unnin fræðileg afrek, í mörg-
um ríkjunum, þegar samdar voru og lögleiddar viðamiklar og afar vandaðar
lögbækur um hin helstu svið einkamálaréttarins, sem og lögbækur á ýmsum
öðrum réttarsviðum, auk ítarlegra stjórnarskráa sem bókstaflega gneista af lær-
dómi, frjálslyndi og víðsýni! I sumum þessara landa a.m.k. er gnægð góðra og
merkra háskóla þar sem áhersla er og hefur lengi verið lögð á lagakennslu og
framúrskarandi fræðimenn í lögum hefur ekki skort í þeim ríkjum a.m.k. þar
sem lögvísin hefur risið hvað hæst.
Merkilegt er hins vegar að virða fyrir sér og hugleiða þá breiðu og djúpu gjá,
sem er milli löggjafarinnar og lögvísinnar annars vegar, og stjómarframkvæmdar-
innar og stjómarháttanna hins vegar. Þar virðist, sannast sagna, oft vera lítið
65