Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 72

samræmi á milli/ Glæsilegar stjómarskrár, digrar lögbækur og stórbrotin löggjöf
að öðru leyti hafa, með öðmm orðum, ekki reynst nein trygging fyrir góðu og
traustu stjórnarfari, þegar allt kemur til alls. Þessi staðreynd brýtur að nokkru
leyti í bág við hefðbundnar skoðanir um ágæti og gagnsemi góðrar löggjafar,
sem um langan aldur hefur verið haldið að laganemum jafnt sem almenningi í
okkar landi og í þeim löndum sem við höfum mest samskipti við. Að sjálfsögðu
er auðvelt að benda á að meðal margra Vestur-Evrópuþjóða (svo dæmi sé tekið)
hefur lengi farið saman góð löggjöf, þróuð lögvísi og lýðræðislegir og tiltölulega
traustir stjómarhættir. Þó með augljósum undantekningum sem kenna okkur að
varast allar alhæfingar: Valdataka Hitlers og nasista í Þýskalandi laust eftir 1930,
með þeirri ógnarstjóm sem fylgdi, gat farið fram, án stórra átaka, í skjóli þeirrar
stjómarskrár (Weimarstjórnarskrárinnar) sem að tali flestra lögspekinga þótti þá
bera af öðrum stjómarskrám heimsbyggðarinnar, og ekki skorti þá heldur annars
konar fyrirmyndarlöggjöf né heldur lögspekinga í því landi. Því ber að varast
alla sjálfumgleði í þessu efni. A hinn bóginn má að vísu benda á að víða í
svokölluðum „þróunarlöndum" fara greinilega saman lélegir stjómarhættir og
slök og ófullnægjandi löggjöf, en dæmi Suður-Ameríkuríkjanna sýna þó, hvað
sem öðru líður, að vönduð löggjöf tryggir ekki alltaf gott stjómarfar. Laga-
stafimir nægja, eftir allt saman, ekki til þess að sigrast á mannlegum veikleikum
svo sem valdagræðgi, ofbeldishneigð, fégimd og mútuþægni, ef aðstæður og
viðteknar hefðir kynda á annað borð undir þessum löstum.
Aður en lengra er haldið skal frá því skýrt að höfundur þessarar greinar átti
þess kost að dveljast í nokkrum ríkjum Suður-Ameríku um rúmlega mánaðar
skeið haustið 2002. Heimsótti hann þar m.a. háskóla (lagadeildir) í höfuð-
borgum fjögurra ríkja, Argentínu, Chile, Perú og Brasilíu, kynnti sér löggjafar-
málefni og réttarsögu ríkjanna eftir föngum, bæði á háskólabókasöfnum og með
viðræðum við valda heimamenn (háskólakennara), og flutti einnig fyrirlestra
um megineinkenni íslensks réttar og santeiginleg höfuðeinkenni réttar Norður-
landaþjóðanna, í ljósi samanburðarlögfræði og almennrar menningarsögu. Var
það sannarlega lærdómsrík og eftirminnileg viðkynning.'’ Eru þær stuttorðu hug-
5 Greinarhöfundur hefur eftir heimildum, sem hann hlýtur að treysta, að talsverðrar spillingar gæti m.a.
innan dómskerfis sumra Suður-Ameríkuríkja, auk þess sem það á víða við um almenna stjómsýslu og
fulltrúa á löggjafarþingunum. Var honum m.a. tjáð að þetta hafi m.a. orðið til þess að í þeim
ríkjunum, þar sem mest kveður að, sé orðið örðugt að fá unga Iöglærða menn til að hefja störf í
dómskerfinu sökum þess slæma orðspors sem dómarastaðan ber þar með sér. Þetta neikvæða álit á
dómstólunum hefur aftur leitt til þess að áberandi er í sumum ríkjanna hve notkun gerðardóma í
einkamálum hefur færst í vöxt.
6 Heimsóttar voru lagadeildir ríkisháskólans í Buenos Aires, Argentínu, einkaháskólans Finis
terrae í Santiago, Chile, einkaháskólans Universidad Peruana de Ciencias Aplicadas í Lima, Perú,
og ríkisháskólans í Rio de Janeiro í Brasih'u. Umfjöllun um rétt Suður-Ameríkuríkja, fyrst og fremst
einkaréttarlögbækurnar miklu, tekur einkum mið af rétti og réttarheimildum þessara fjögurra ríkja
sem hér voru nefnd, m.a. vegna þess að lögbækur þeirra þykja bera af með ýmsum hætti en einnig
sökum þess að greinarhöfundur fékk skiljanlega bestar upplýsingar um rétt þessara landa með
viðtölum við sérfróða menn í háskólum þar. sem og með heimildakönnun á hlutaðeigandi háskóla-
bókasöfnum.
66