Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 32

32
ekki fyllilega að í huga manns, fyr en lönguninni er full-
nægt og takmarkinu er náð. Því að gleðin er ánægja með
það, sem er, eða það, sem áunnist hefir, en löngunin er
einmitt löngun úr einu ástandi í annað og vonin von um
eitthvað betra. En gleðin verður oftast nær þvi meiri, því
meiri örðugleika sem maður hefir yfirstigið til þess að ná
takmarkinu og því minni von sem maður hafði um að ná
því. -
Þannig er nú afstaða þessara tilíinninga hverrar um sig til
löngunarinnar. En áður en vjer förum að tysa þeim sjálf-
um, verðum vjer fyrst að tysa því, sem er gagnslætt löng-
uninni, óbeitinni, leiðanum og andstygðinni, og það því
heldur, sem þessar tilfinningar fá manni oft bæði hræðslu,
reiði og jafnvel sorgar.
III. Óbeit, leiði og andstygð.
Eins og löngunin opnar huga rnanns fyrir umhverfinu og
fær mann til þess að ásælast eilt og annað í því, þannig
lokar óbeitin honum og kemur manni til þess að fælast 5rniis-
legt og forðast það. En hvernig stendur nú á því, að óbeit-
in skuli verða þessa valdandi og af hvaða toga er hún sjálf
spunnin?
Orð eins og: óbeit, leiði, viðbjóður og andstygð benda öll
til bragðs og lyktar sem foreldra sinna og fyrstu upptaka.
Óbeitin táknar það, sem nraður vill ekki bíta í, heldur hefir
viðbjóð á. Leiðinn táknar það, að maður hafi átt svo mjög
kost á einhverju, að manni sje farið að leiðast það. En and-
stygðin táknar, að mann stuggi við einhverju, en andæfing
þessarar frumkendar, hryllingurinn, að maður vilji hrista það
af sjer. Þannig bendir íslenskan ótvírætt til uppruna þessara
tilfinninga.
En eðlilega geta málin þó aldrei úr þvi skorið, af hverju
ógeð eða ógeðfeldni manna og dýrra stafar, af því að hún er
komin til sögunnar löngu áður en nokkur mannleg tunga
var töluð. En þótt maður leiti á náðir annara fræðigreina
en málfræðinnar, þá ber alveg að sama brunni um uppruna