Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 41

41
nokkurt bil að ræða, þá er það heldur, að líkamshræring-
arnar korni á eftir geðshræringunum; en geðshræringarnar
eða geðhrifin koma aftur strax á eftir liinum andlegu áhrif-
um, undir eins og maður fer að fá grun um, hvað um sjc
að vera.
í þriðja Iagi er það, — og það kippir að minni hyggju
fótunum undan James-Lange’s kenningunni, en staðfestir
aftur þá gömlu skoðun — að maður þarf að vila um á-
hrifin utan að og geta m e t i ð þau beint eða óbeint lil þess
að komast í geðshræringu. Verði maður ekki áhrifanna var,
kemsl maður ekki í neina geðshræringu; og meti maður
þau ekki sjálfrátt eða ósjálfrált á einn eða annan veg, kemst
maður ekki frekar í eina geðshræringu en aðra. Ef jeg miða
byssu á mann og liann veit það fyrir víst, að lnin er ó-
hlaðin, þarf hann ekki að verða vitund hræddur; en ef
liann heldur, að hún sje ldaðin, þá veit hann naumast,
hvað hann á af sjer að gera af tómri hræðslu. þarna eru
hin ylri áhrif í báðum tilfellum nákvæmlega þau sömu; en
það eru hugrenningar mannsins sjálfs, hugfylgjurnar (A.wo-
cialioner), sem i öðru fallinu vekja geðshræringar, en í hinu
ekki. Og svona er það alt af. Segi jeg brosandi eitlhvert
hnjóðsyrði við kunningja minn, svo að hann sjái, að jeg
segi það í gamni, þá dellur honum ekki í hug að reiðast;
en segi jeg þelta sama með þykkjusvip, þá veit hann, að
þelta á að vera móðgun og reiðist því. Segi jeg við mann:
tveir og tveir eru fjórir, kemst liann naumast í mikla geðs-
hræringu fyrir það; en dreymi hann, að lif sitt liggi við, að
hann geli lagt þetta saman, og geti það þó ekki, þá kemst
hann í slika geðshræringu, að hann hrekkur upp kófsveittur
og með andfælum.
Með þessu virðist það sannað, að geðshræringarnar þurfa
jafnan að liafa eillhvert andlegt tilefni, þólt það auðvitað
geti verið rugl og ímyndun ein, eins og t. d. i geðveiki, til
þess að geðhrifin og geðshræringarnar vakni; en svo getur
auðvitað aflurkastið frá líkamanum og likamshræringarnar
magnað geðshræringuna, og það er það, sem þær gera.
Pelta er það sanna í James-Lange kenningunni. En — til
þess að verða hræddur, þarf maður að minsta kosti fyrst
að halda, að einhver hælta sje á ferðum; og lil þess að
maður reiðist, þarf niaður að taka eitthvað sem móðgun
eða mótþróa; til þess að maður syrgi eilthvað eða tregi,
þarf manni fyrst að finnast, að einhvers sje í misl, og til
6 v