Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 46

46
ingalækin breytast eftir aðstæðunum og eftir ])ví markmiði,
sem tilfinningin hefir sett sjer i það og það sinnið.
Nú gæti maður ekki vel breytt um lilfinningatæki eða
gcrt það, sem vit væri í í það og það sinnið, ef ekki kæmi
hik á mann, þegar maður yrði hræddur. En hræðslan
veldur einmitt oft slíku hiki fyrst i stað, á meðan maður er
að sækja i sig veðrið, og þá breytir maður, ef svo býður
við að horfa og maður missir ekki alla aðgætslu, sjálfrált
eða ósjálfrátt til um framferði sitt og hátlalag.
En einmitt fyrir þelta hik, sem á mann kemur, kennir
hræðslan manni varúð og varfærni. Brent barn forðasl
eldinn; og einmitt varúðin er i því fólgin að brenna sig ekki
aftur á sama soðinu, en hafa jafnan vaðið fyrir neðan sig, el'
í nauðirnar rekur. Og að siðustu er varfærnin í því fólgin,
])egar út i ógöngurnar er komið, að reyna að synda fyrir
öll sker og ásteytingarsteina.
En til þessa verða menn að kunna að aka seglum eftir
vindi, kunna að beita ráðkænsku sinni til þess að fmna
jafnan ný ráð og heppileg, eftir því sem aðstæðurnar breyt-
ast. Lithræddir eru menn t. d. nú sem fyr. En þar eð menn
í siðuðu þjóðfjelagi þurfa ekki lengur að óltast árásir á ber-
svæði, ganga þeir nú ekki vopnaðir. Samt geta þeir borið
lííið í lúkunum, og ef þeir eru mjög lithræddir, geta þeir
t. d. þotið frá einum lækninum til annars, gleypt hvert lyíið
af öðru, og ef þeir hræðast mjög smitun og sýkingu, þolið
úr einum stað í annan undan þeim ósýnilegu djöílum, er
sóltkveikjur nefnast. Ekki þurfa menn nú lieldur lengur að
óttast að verða fyrir eignatjóni af ránum og spellvirkjum
nema á ófriðartímum. En þó má stela frá manni, og því
hafa menn fundið upp lokur og lása. Eins má svikja í pen-
ingasökum, og því liafa menn fundið upp ýms ráð lil þess
að girða fyrir það, selt á slofn banka til þess að geyma í
fje sitt og verðbrjef og lagt ýmiss konar begningarákvæði við
skjalafölsun, fjárprettum og svikum. Jafnvel glæpamennirnir
sjálfir hafa sín hræðslu- og áhyggjuefni og hafa því ýmiss
konar undanbrögð í frammi, svo sem að dyljast og sigla
undir fölsku flaggi, flS'ja, Ijúga og drýgja jafnvel nýja glæpi
lil þess, að hinir fyrri komist ekki upp.
Likt þessu er því farið með hina óeigingjörnu hræðslu.
Einnig hún færir út kvíar ráðkænsku sinnar smáll og smált,
eftir því sem aðstæðurnar breytast og hún verður andlega
víðs^mni. Ást siðaðra manna á börnum sinum kemur þeim