Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 50

50
lifrina og gallið. Bæði munnvatn, mjólk og annað, er mað-
urinn gefur frá sjer, á að geta eitrast af reiði, enda er bit
5rmissa óðra skepna banvænt. En það sem meslu máli skiftir
í reiðinni eru áhrifin á útvöðvana, hversu þeir stælast og
eflasl fyrir aukið aðstreymi blóðsins. Begar maður reiðist,
finst manni eins og eitthvað bogi upp eftir brjóstinu á sjer,
út i líkamann og upp til höfuðs sjer, — það er blóðið, sem þá
streymir út um allan likamann. Jafnframt fer maður að anda
hraðar, flennir út nasirnar, en bítur eða gníslir jafnframt
tönnum saman, eins og maður væri í þann veginn að bíta,
enda er bitið áreiðanlega hið upprunalegasta tiltæki reiðinn-
ar. Röddin verður hás og allur líkaminn fer eins og að rísa
gegn mótgerðamanninum; en jafnframt fyllist maðurinn
þessum alkunna vigamóði, er gerir hann »Iíklegan« til alls.
Þó er þelta mjög mismunandi eftir því, á hvaða stigi reiðin
er, en þau eru einkum þessi:
Fyrst er firtnin og uppstyttan, sem af henni leiðir. Er
það eitlhvert lægsla stig reiðinnar.
I’á cr þykkjan, hin þögula reiði, sem bæði er meiri, en
einkum langræknari.
Þá er bræðin, sem er hærra stig reiðinnar, þá er hún
brýtst út, og táknar auk þessa einalt, að menn reiðist
skyndilega.
Þá kemur reiðin sjálf til sögunnar með öllu sínu fasi og
háttalagi.
Þá kemur heiftin, sem er háslig reiðinnar og verður
stundum að hugð, að svo nefndri heiflúð og hefnigirni.
Loks kemur grimdin, sem gerir sjer beint leik að því
að valda öðrum skapraunar, sársauka og jafnvel kvala.
En svonefnd gremja er alveg sjerstök tegund reiði, er
láknar þetta, að manni sárni, hversu farið er með sjálfan
mann eða aðra. Hún hvilir á samúð með þeim, sem fyrir
skakkafallinu verður, og er því undirstaða rjettsýninnar og
rjettlætistilfinningarinnar.
I fyrstu leiðir reiðina bæði hjá mönnum og skepnum af
því, að einhverjar hömlur eru lagðar á viðleitni lífsverunnar
til þess að bjarga sjer eða að þægja einhverjum þörfum sín-
um. Aldrei bregðast t. d. hundar reiðari og grimmari við en
er einhver gerir sig líklegan til að hrifsa frá þeim matinn.
En ofl stafar líka reiðin, og þó einkum með mönnum, af
því, sem nefnist áreitni, ertni og stríðni. Er hún
venjulegast í því fólgin að reyna að særa menn á þeim