Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 62

62
til hörundsins og vöðvanna leiðir líka það, að glaðlyndir
menn eldast oft betur en aðrir menn og halda sjer ungleg-
um jafnvel fram á elliár, enda segir maður oft, ef maður
gleðst af hjarta, að maður sje orðinn eins og »ungur í ann-
að sinn«.
En af hverju stafar nú gleðin sjálf? Hún stafar jafnaðar-
legast af því, að maður hefir fengið einhvcrjum þörfum sín-
um fullnægt eða einhverjar óskir sínar uppfyltar. Mælt er,
að maður hafi ánægju af þvi, sem fær manni gleði. En hvað
þýðir upprunalega orðið »ánægja« annað en það, að eitthvað
nægi manni svo, að maður sje ánægður með það, með öðr-
um orðum, að það þægi einhverri þörf manns i þann og
þann svipinn. Það er þörfin, þráin, sem gefur hlutunum
verðmæti og fær oss til að girnast þá. Og ef vjer svo kom-
um auga á þá eða erum i þann veginn að fá að njóta þeirra,
þá segjum vjer oft og einatt: »En hvað þetta er fallegt! En
hvað þetta er indælt! En hvað þetta er ágætt!« Af þessu
leiðir, að þörfin og þráin gefa hlulunum verðmæti í hlut-
falli við ánægju þá, sem maður hyggur, að þeir kunni að
veita manni.
I daglegu tali notum vjer nú tiltölulega fá orð yfir það,
sem fær manni gleði eða ánægju. En ef til vill mætti lýsa
afbrigðum gleðinnar eitthvað á þessa leið:
Ánægju nefnum vjer þá það sálarástand, þegar eilthvað
nægir nianni í þann og þann svipinn.
Gaman höfum vjer af því, sem fær oss óvæntrar ánægju.
Skemtun af þvi, sem styltir oss stundir, fær oss dægra-
styttingar.
Iíæti af því, sem fær oss glaðværðar og liláturs.
Gleði af þvi, sem gleður oss innilega.
Y n d i og u n a ð u r sprettur af því, sem maður gelur bund-
ið hugann við, getur unað við öllum stundum.
Fögnuðurinn er aftur á móti æðsta stig gleðinnar, hin
eiginlega geðshræring, þá er hugur manns hlakkar og hlær
yfir einhverju þvi, sem komið hefir fyrir mann.
Sigurgleðin spreltur af óvænlri uppfylling óska vorra
og af þvi, að manni hefir að lokum tekist að yfirstíga alla
örðugleika.
Telja mætti ýmsar aðrar tegundir gleði eins og þær, sem
eru samfara ýmiss konar geðfeldu og hugþekku slarfi, svo
sem þekkingargleði, starfsgleði, Iistagleði og
leikgleði, eða þær tegundir gleði, sem fá oss einhverrar