Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 63

63
fróunar eða hvíldar eftir afstaðnar kvalir og örðugleika, svo
sem h u g f r ó og h u g a r h æg ð í raunum manna og and-
streymi, h v í 1 d eftir langa og mikla áreynslu, f r ó eftir kvalir
og svonefnda helfró, sem oft er undanfari hinnar siðustu
hvildar.
Þessar tegundir gleði eru nú nokkuð sjerkennilegar sökum
þess, að gleðin er oftast ánægja með það sem er. En þær
tegundir gleði, sem hafa eitthvert kapp í sjer fólgið, eins og
t. d. þekkingargleðin, starfsgleðin og leikgleðin, hvetja til al-
hafna, af þvi að þær spretta af umhugsuninni um takmark-
ið og svo þetta, að gefast ekki upp, en láta sjer miða áfram
jafnt og þjelt. Sigurgleðin við yfirstaðnar þrautir og erfiðleika
er og nokkuð sjerkennileg fyrir það, að hún felur i sjer fróna,
hvíldina, auk gleðinnar yfir að hafa sigrast á öllum örðug-
leikum; en að fróin, hvíldin, geti fengið manni gleði, stafar
beint af því, að manni er þörf á að hvílast hæði eftir þrautir
og erfiðleika.
Annars stafar gleðin venjulegast af þvi, að eilthvað fær
manni nautnar eða fullnægingar. Og af því stafa öll aðalein-
kenni gleðinnar, bæði það, að mann langar i það og langar lil
þess, sem fær manni gleði og ánægju, og eins hitt, að mað-
ur getur ekki haft augun af því nje hugann frá þvi, en unir
gjarna við það, á meðan það fær manni nokkurrar ánægju.
En i þessu er einmitt aðalviðleitni gleðinnar fólgin,
að una við það og halda því föstu, sem fær rnanni gleði eða
vekur ánægju manns.1) Gleði elskandans, sem getur ekki liaft
augun af eða hugann frá ástmey sinni; gleði nirfilsins, sem
getur ekki haft hugann frá peningunum; gleði hins drembi-
láta, sem aldrei getur hælt að hugsa um sitt eigið ágæti eða
mikilleik, svo og hver önnur veruleg gleði, sem manni getur
hugkvæmst, her þelta með sjer, að maður hefir ríka löngun
til að dvelja eða láta hugann dvelja við gleðiefnið. Því getur
maður sagt, að þar, sem maður finnur gleði sína, dvelur
jafnaðarlegast hugur manns. En af því leiðir aflur þetta, að
gleðin reynir að viðhalda sambandinu sem óbreyttustu milli
gleðihafans og gleðigjafans. Þetta sjer maður best á þvi, er
menn með augunum reyna að fylgja einhverju því eftir, er
vakið hefir ánægju þeirra, gleði eða aðdáun. Því segir líka
máltækið: »Eigi leyna augun, ef ann kona manni«. En
þetta gerir manni aftur skiljanlegt, hvers vegna gleðin verður
1) Sbr.: Found. of Ghar., p. 280 o. s.