Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 85

85
vegar færa um kærleikann, nema ef vera skyldi það, að
hann gleðjist ekki yfir órjettvísinni, því eins og drepið hefir
verið á, er það einmitt ástinni eiginlegt að draga taum þess,
sem liún ber fyrir brjósti; verður hún því oft hlutdræg,
enda er sagt um ástina, að hún blindi mann. Eins er með
sannleikann; ástin telur það jafnaðarlega helst sannleika, er
hún vill trúa; kærleikurinn — breiðir einmitt yfir alt, trúir
öllu, vouar alt, umber alt.
Hyrningarsteinn ástarinnar og sterkasli þáttur er hlíðan
og viðkvæmnin gagnvart þvi, sem maður hefir fest ást
á; en sjálf er hún jafn-margvísleg og það, sem maður getur
fest ásl á. Ilún getur jafnt orðið að sjálfsást og ásl á
öðrum eða einhverju þvi, sem maður getur annars
fengið mætur á. En jafnan gefur hún þá viðleitni manns
einhverja ákveðna stefnu fremur annari, eflir því hvert
markmiðið er. Og markmið sjálfselskunnar gefa jafnvel
verið næsta sundurleit og þá ekki síður leiðirnar, sem að
þeim liggja. Sumir hneigjast til nautna, sumir lil fjár og
frama, sumir til fróðleiks og þekkingar, sumir til valda og
virðinga, alt eftir því, hverju þeir hafa mestar mætur á. Þá
eru hinar eiginlegu ástir, áslirnar milli karls og konu,
hjónahandsástin, ástin til barnanna og annara ástvina, ást
harnanna til foreldra og systkina, vináttan, ástin á andleg-
um efnum, listum og vísindum, föðurlandsástin, mannkær-
leikurinn o. fl. o. fl. Og loks ástin á því, sem er siðferðilega
satt og rjett, ást manns á guði og ýmsu því, sem trúin
kennir manni.
Allar þessar tegundir ásta eiga nú sammerkt i þvi, að þær
hafa bundið hugann hver um sig við eilthvert sjerstakt
hugðarefni, sem þær hafa gert að áslfóslri sinu, markmiði
og keppikefli og því vilja vinna að, hlvnna að og varðveita
fyrir hvern mun. Slendur það, sem maður vill leggja í söl-
urnar fyrir áslfóstrið, venjulegast t beinu hlutfalli við styrk-
leika ástarinnar, ef j)á ekki eitthvað annað, eins og t. d.
hugleysi eða ragmenska eða tillitið til sjálfs manns eða ann-
ara dregur úr viðleilni manns lil þess að styðja eða vinna
að markmiði hugðar sinnar.
IJað sem er einna einkennilegast við ástina, er þó ef lil
vill það, að hún reynir að viðhalda sambandinu milli sín og
ástfóstursins sem óbreyttustu og reynir meira að segja að eíla
það og slyrkja. Oft leggur maðurinn töluvert í sölurnar til
þessa, og er það einmilt góður mælikvarði á ást hans. Æðst