Hugur - 01.01.1996, Blaðsíða 86

84
Paul Edwards
þótt þessir tveir staðir séu á sömu breiddargráðu?" eðlilega skiljast
sem beiöni um upplýsingar um orsök þessa mismunar á loftslagi; og
spyrjandinn þarf ekki endilega að gera ráð fyrir að það sé einhvers
konar áform eða tilgangur á bak við loftslagsmismuninn til þess að
nota orðið „hversvegna" rétt. Með því að segja þetta er maður ekki að
gefa sér neitt gegn þeirri kenningu að náttúrleg fyrirbæri eins og
vetrarkuldinn í New York séu verk yfimáttúrlegrar veru: Maður er
einungis að vekja athygli á hvað er og hvað er ekki gefið í skyn í
venjulegri notkun orðsins „hversvegna“ í þessum sambönduin.
Drögum nú saman í stutt mál niðurstöður okkar hingað til: í
sumum aðstæðum eru orðin „hvemig“ og „hversvegna“ eðlilega notuð
til að spyija alveg sömu spurninga. Þegar við fjöllum um ásetnings-
athafnir manna notum við eðlilega „hversvegna“ til að grennslast fyrir
um áform eða markmið gerandans og „hvernig“ til að fræðast um
leiðimar sem hann notar til að ná þessu markmiði. Loks eru „hvernig-
spumingar“ oft notaðar til að grennslast fyrir um ástand eða ásig-
komulag einhvers, en „hversvegna-spumingar grennslast eftir orsök
þessa ástands eða ásigkomulags án þess að þurfa að gefa í skyn að
nokkur tilgangur eða nein áform komi við sögu. í ölluin þessum
tilfellum virðist í grundvallaratriðum mögulegt að svara hversvegna-
spurningum engu síður en hvernig-spurningum og það án atbeina
trúarbragða eða frumspeki.
Hið guðfrœðilega „Hversvegna “
Snúum okkur nú að því sem kallað var hér á undan spumingar um
„hinstu“ rök. Gera þarf greinarmun á tvenns konar slíkum „hvers-
vegna“-spumingum og verður, af nokkuð augljósum ástæðum, vísað
til hinnar fyrri sem hinnar guðfræðilegu spurningar. Hér mundi spyrj-
andinn vera ánægður með guðfræðilegt svar ef honum þætti slíkt svar
sannfærandi. Það getur verið að hann fallist eða fallist ekki á að þetta
svar sé rétt, en hann teldi það ekki málinu óviðkomandi.
Gilson, sem áður var vitnað í um takmarkanir raunvísindanna,
svarar „hinni æðstu spumingu“ sem „vísindin geta ekki einusinni
spurt“ um hæl. Hversvegna nokkuð er til yfirleitt verður að svara með
því að segja: