Hugur - 01.01.1996, Síða 29

Af tvennu illu
27
með bamaeignastússi?43 Kjamaspumingin sem konan á að spyija sig
er þessi: Hvað á ég að gera til þess að ég sjálf hafi hreinan skjöld,
gmggi ekki göfgi mína né hætti persónulegum þroska mínum?
Það er nákvæmlega hér sem mér fer að verða nokkuð órótt, ef ekki
ómótt. Kveður dygðakenningin raunverulega á um að svarið við
spumingunni hvort ákvörðun um fóstureyðingu sé réttmæt eða ekki
(og sama myndi þá, að breyttu breytanda, gilda um önnur sígild
siðferðisvandamál) velti einvörðungu á því hvort hún setji kusk á
hvítflibba hinnar þunguðu konu eða ekki? Hvað þá um hagsmuni
fóstursins; em þeir aðeins afleiddir af hagsmunum hennar? Svo virðist
vera - sem væri þó ögn skiljanlegra ef Hursthouse hafnaði því að
fóstrið væri siðferðileg persóna, en það gerir hún alls ekki. Raunar
áttar Hursthouse sig á þeirri mótbáru að ákvörðunin sem hér um ræðir
sé ekki siðferðileg í neinum hefðbundnum skilningi heldur „algerlega
sjálfhverf og sérgæðingsleg“. Svar hennar má orða þannig að þótt
ákvörðunin virðist í fljótu bragði sjálfhverf þá geri slíkt ekkert til því
að siðferðisdygðum okkar sé nú einu sinni þannig háttað - hugrekki
okkar, réttlæti, góðvild, mannkærleika, heiðarleika, drengskap, örlæti,
gæsku, samhygð, vináttu og þar fram eftir götum - að við getum
ekki ræktað þær nema þjóna um leið hagsmunum annarra.44
En hér má spyija tvenns; í fyrsta lagi: Eru þá allar siðferðisáygö'n
manns umfram allt dygðir að svo miklu leyti sem þær prýða hann
sjálfan og aðeins heppilegt reyndaratriði að öðrum skíni einatt gott af
þeim líka? Einhvem veginn hefði maður nú ímyndað sér að siðferðis-
dygð væri holl hinum dygðuga af því að hún væri holl öðmm en ekki
öfugt, þ.e. talið að hún væri upphaflega skilgreind sem dygð vegna
áhrifa sinna á annað fólk en ekki á mann sjálfan 45 í öðru lagi má svo
spyija hvort Gunnar á Hlíðarenda hefði orðið betri maður með því að
styrkja af kappi þá mikilvægu dygð hugrekkið, en eins og við
munum þóttist hann því óvaskari en aðrir sem honum féll verr að
vega menn. Var það ekki móðir Steins Elliða í Vefaranum mikla sem
taldi ólán heimsins sprottið af því að fólk skorti hugrekki til að
syndga? Fyrir Foot er hér um stórt vandamál að ræða sem hún brýtur
43 Sjá „Virtue Theory and Abortion", bls. 233-44.
44 „Dygðastefna nútímans", bls. 273.
45 Hugh Upton hugleiðir þessi mál af skynsemi í „On Applying Moral
Theories", Joumal of Applied Philosophy, 10 (1993).