Hugur - 01.01.1996, Blaðsíða 108

106
Ritdómar
í heimspekikennslu ber tvö stef hæst: Fræðslu og ráðgátur eða miðlun
þekkingar og þjálfun hugans í glímu við ráðgátur. Þegar unnið er
samkvæmt fræðsluaðferðinni, er gjaman gengið út frá hugmyndasögu og
keppikeflið er að koma sem mestum og skýrustum fróðleik um heimspek-
inga og kenningar þeirra á framfæri til að auðvelda nemendum að tileinka
sér inntakið. Gengið er út frá að námsefnið sé til staðar í ritum
heimspekinga og kenningum þeirra. Samkvæmt ráðgátuaðferðinni er hins
vegar gengið út frá því að námsefnið sé reynsla okkar af lífinu og námið
felist í því að vinna úr þeim gátum sem upp koma. Fyrri aðferðin leggur
höfuðáherslu á inntak en sú síðari á úrvinnslu eða aðferð. Báðar krefjast
þær þjálfunar í heimspekilegum vinnubrögðum; fræðsluaðferðin gerir
bókvitinu og ritmálinu hátt undir höfði en ráðgátuaðferðin leggur meira
upp úr verks- og siðviti eins og það birtist í samskiptum og rökræðum á
milli nemenda.
Lipman og Matthews er sameiginlegt að leggja megináherslu á
ráðgátumar og úrvinnsluna sem fer fram með heimspekilegum samræðum
bama undir stjóm fullorðinna. Gagnrýna má Lipman fyrir að leggja
ofuráherslu á gátumar; til málsbóta hefur hann ítarlegar kennslu-
leiðbeiningar sem fylgja námsefni hans og þar er mikla og alþýðlega
fræðslu að fmna. Ennfremur berst hann fyrir því að koma heimspeki að í
kennaramenntun - því miður með litlum árangri. Þetta má einnig orða
þannig, að Lipman sinni ráðgátuþættinum með beinum hætti en fræðsl-
unni með óbeinum. Matthews hefur svipaða afstöðu en leggur þó lítið sem
ekkert upp úr skipulegri framsetningu á ráðgátum heimspekinnar. Lipman
gengur hins mjög skipulega til verks í því að koma þeim á framfæri í
textum sínum. Matthews semur harla lítið fyrir böm, hann er þeim mun
duglegri að benda á gott efni, sem þegar er til staðar.
Líkt og Lipman og Matthews byrjar Gaarder starfsvettvang sinn sem
kennari, kennari við lýðskóla. Hann er meðhöfundur margra kennslubóka
en fyrsta bókin sem hann stendur einn að kom út 1986 (Diagnosen og
andre noveller). Á eftir fylgdu skáldsögumar Bama fra Sukhavati (1987),
Froskeslottet (1988) og Kabalmysteriet (1990) en hún sló rækilega í gegn
í Noregi, hlaut meðal annars verðlaun gagnrýnenda sem besta
unglingabókin og bókmenntaverðlaun menntamálaráðuneytisins norska.
Bakgrunnur og lykilhugmyndir Kabalmysteriet eru sóttar í smiðju
heimspekinnar. Það var til að fylgja þessari sögu eftir að Gaarder skrifaði
Veröld Sojfíu. í viðtali við Gunnar Hersvein^ getur hann þess, að hann
hafi blygðast sín fyrir hönd heimspekinnar þegar hann gerði sér ljóst að
5
Morgunblaðið, 22. September 1995, s. 22.