Hugur - 01.01.1996, Page 93

Hversvegm? 91
sem er eitthvert svar, og um svar er einungis að ræða þar sem hœgí er
að segja eitthvað.* 3^
„Spuming“, skrifaði Friedrich Waismann,
er beiðni um leit. Spumingin kemur hreyfingu á hugsunina og svarið
er þar sem henni lýkur ef svo má segja ... Sé ekkert svar þá vantar
stefnuna sem gæfi leitinni mark og mið; ef svo er þá er engin
hreyfing á hugsuninni og þetta þýðir: það er engin spuming?1
Á það ber að leggja áherslu að hið allrahinsta „hversvegna" lætur ekki
í ljós vanþekkingu á „elstu“ sögu alheimsins. Buchner, til dæmis, var
ekki í neinum vafa um að efnið væri eilíft og að ekkert sem hægt
væri að kalla „sköpun“ hefði nokkum tíma átt sér stað. Svipað er að
segja um Voltaire, hann var ekki í neinum vafa um að heimurinn
hefði verið skapaður af Guði og að Guð hefði alltaf verið til - samt
spurðu þeir báðir hinnar allrahinstu hversvegna-spurningar og töldu að
ekki væri unnt að svara henni. Vafalaust mundu sumir sem spurt hafa
allrahinstu hversvegna-spurninga lýsa sig, ólíkt þeim Buchner og
Voltaire, ófróða um upphaf heimsins, en það er ekki sú vanþekking
sem þeir eru að láta í ljós með hinu allrahinsta „hversvegna".
Þeir sem halda því fram að hin allrahinsta hversvegna-spuming sé
merkingarbær neita því venjulega ekki að hún sé gerólík öllum öðrum
hversvegna-spurningum. Til að auðkenna muninn nota þeir stundum
um hana orð eins og „leyndardómur“ eða „kraftaverk“. Þannig segir
Koestenbaum að „spumingar af þessu tæi leiði ekki til svara heldur til
hugarástands sem kann að meta kraftaverk tilverunnar“, þær vekja
athygli á „þeim leyndardómi sem er mestur allra“32 Heidegger skrifar
að spumingin „sé ósambærileg við allar aðrar spumingar“33 og segir
seinna að „ekki aðeins það sem spurt er um heldur og spumingin sjálf
sé afbrigðileg".34
3® Tractatus Logico-Philosophicus, 6.5 og 6.51, skáletur Wittgensteins.
3 * Wittgenstein und der Wiener Kreis (Wittgenstein og Vínarhringurinn),
Oxford 1967, viðauki B, bls. 245. (Sjá einnig síðu 227), skáletur
Waismanns.
32 Op. cit., bls. 54-55.
33 Op. cit., bls. 4.
34 Ibid., bls.10.
L