Hugur - 01.01.1997, Síða 13

Hugur - 01.01.1997, Síða 13
HUGUR Sannleikur og suttungamjöður 1 1 Látum nú einkennin fimm liggja á milli hluta í bili en snúum okkur aftur að Sir Philip Sidney og spekimálum hans. Sá sannleiks- kjami er í orðum breska sörsins að skáldleg þekking er ekki staðhæf- ingaþekking. En breski pótintátinn hafði aldrei heyrt talað um þögla þekkingu enda var það hugtak ekki smíðað fyrr en löngu eftir hans daga. Ég hyggst nú verja þá skoðun í þessari grein að skáldleg þekk- ing sé innsýn í þögla þekkingu sem texti getur veitt í krafti líkinga- máls og hlutstæðra, lífrænna dæma. Helstu tæki skáldskaparins til þess ama tel ég vera framandgervingu og innlifun. Þau óským hugtök sem ég beiti hér munu vonandi skýrast er fram í sækir. Ég vil taka fram áður en lengra er haldið að ég efa ekki að í skáldverkum megi finna þekkingu annarrar ættar. Vel má vera að Tolstoj hafi lög að mæla er hann segir í Önnu Karenínu að allar ham- ingjusamar fjölskyldur séu eins en sérhver óhamingjusöm fjölskylda sé óhamingjusöm með sínum sérstaka hætti. En Tolstoj hefði fullt eins getað sett þessa staðhæfingu fram í ritgerð eða heimspekiskruddu. John Searle segir réttilega að staðhæfingin sé ekki hluti hins skáldaða í skáldsögunni.8 Ég efast heldur ekki um að mjólka megi sannar, prófanlegar yrðingar úr skáldritum.9 Til dæmis hugsa ég að finna megi þá prófanlegu kenningu í Glœpi og refsingu Dostojevskís að samviskubit geti lamað þrótt manna. Þögul þekking Hyggjum nú að hugtökunum „staðhæfingaþekkingu" og „þögulli þekkingu.“ Dæmi um staðhæfingaþekkingu er að ég veit að í þessu herbergi er tölva. Þá þekkingu má tjá í staðhæfingunni „í þessu her- bergi er tölva.“ En hvað er þá þögul þekking? „Þögla þekkingu" má skilgreina sem „þá þekkingu sem ekki verður fulltjáð með orðum en menn geta sýnt að þeir hafi í krafti atferlis sínsÉg þekki andlit vina og kunningja með svefngengilsvissu en ég get aldrei fulltjáð þá þekkingu með orðum. Samt get ég sýnt með ýmsum hætti að ég 8 Searle (1974), bls. 334. 9 Hilary Putnam og Monroe Beardsley telja þekkingarlegt hlutverk skáldskapar aðallega fólgið í því að hvetja til tilgátusmíða. Hilary Putnam: „Literature, Science and Reflection" í Meaning and the Moral Sciences (Boston, London, Henley 1978), bls. 83-97. Monroe Beardsley: Aesthetics. Problems in the Philosophy of Criticism (New York 1958), bls. 429-430.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.