Hugur - 01.01.1997, Blaðsíða 77

HUGUR
Samrceðusiðfrœði Jiirgens Habermas
75
(5)
Snúum okkur þá að gagnrýninni. Seyla Benhabib og Albrecht
Wellmer, meðal annarra, hafa gagnrýnt heimspekilegan grundvöll
samræðusiðfræðinnar. Benhabib heldur því t.d. fram að í samræðu-
siðfræði sé alhæfingarlögmálið (A) „annað hvort þarflaust eða ósam-
kvæmt.“82 Að hennar mati kemst samræðusiðfræðin af með grund-
vallarregluna (S) - eða samræðuregluna - ásamt rökræðureglunum. Ef
rökræðureglumar eru túlkaðar bókstaflega, sérstaklega krafan um
algildi (1. rökræðureglan), þannig að „allir sem geta talað og átt sam-
skipti“ taki til allra sem tala náttúrulegt tungumál og þetta skilyrði sett
í samhengi við (S), þ.e. að „einungis þau viðmið geti talist réttmæt
sem hljóta (eða gætu hlotið) samþykki allra hlutaðeigandi aðila sem
þátttakenda í samræðu," hefur (A) engu við að bæta um siðferðilegt
gildi eða réttmæti.83 Sé krafan um algildi hins vegar túlkuð „veikt“ -
þ.e. þannig að því sé haldið opnu hvaða persónur, mál- eða
menningarsamfélög uppfylla hin formlegu skilyrði fyrir þátttöku -
eins og lagt hefur verið til,84 er (A) ósamkvæmt að svo miklu leyti
sem það er háð því að stuðst sé við efnislega hugmynd um algildi sem
ekki er gert ráð fyrir í röksemdafærslunni. Veik túlkun forsendnanna
styður heldur ekki neina tiltekna hugmynd um algildi fremur en aðrar,
s.s. hugmyndir Rawls eða Kants.85 Benhabib gagnrýnir einnig þann
þátt (A) sem tekur til afleiðinga.86 Wellmer, aftur á móti, finnur að því
að í viðleitni sinni til þess að réttlæta (A) sem siðalögmál geri
Habermas ekki viðeigandi greinarmun á því hvað það merkir að
viðmið um hegðun sé siðferðilega bindandi og að viðmið sé réttmætt
eða lögmætt. Wellmer heldur því fram að þrátt fyrir þann ásetning
Habermas að útskýra það lögmál sem liggur til grundvallar beinum
skilningi okkar á (al)hæfi siðareglna og dóma, sé niðurstaðan einungis
umdeilanleg greinargerð fyrir beinum skilningi okkar á réttmæti laga
eða lögmæti. Wellmer endurvekur einnig þá gagnrýni sem Habermas
82 Benhabib, Crilique, Norm, and Utopia, s. 308; sjá einnig s. 306-309,325 og áfram.
82 Sjá S. Benhabib, „Liberal Dialogue versus a Critical Theory of Discursive
Legitimation," í N. Rosenblum, ritstj., Liberalism and Moral Life (Cambridge,
Mass.: Harvard University Press, 1989), s. 143-156.
84 Sbr. Rehg, Insight and Solidarity, s. 63.
85 Sbr. McCarthy, „Rationality and Relativism," s. 73-74.
86 Benhabib, „In the Shadow of Aristotle and Hegel,“ s. 35 og áfram.