Hugur - 01.01.1997, Síða 120

118
Jóhann Björnsson
HUGUR
Merleau-Ponty, þ.e.a.s. við þurfum ákveðinn sameiginlegan flöt og
þessi sameiginlegi flötur er sá heimur sem við lifum og hrærumst í.9
Við erum öll manneskjur, nokkuð áþekkar, og lifum í sameiginlegum
heimi. Við þörfnumst engra sérfræðinga til þess að skilja annað fólk í
grundvallaratriðum. Ég sé það á líkama annarrar manneskju, ég sé það
í fasi hennar og framkomu hvað á sér stað í vitundarlífi hennar. Ef ég
mæti mjög reiðum manni þá fer það ekkert á milli mála að hann er
reiður. Ef ég mæti betlara á götu fer ekkert á milli mála, þar sem hann
réttir út höndina, að hann er betlari og telur sig þarfnast peninganna
minna, þó svo að hann segi ekkert berum orðum. Að vera staddur í
ákveðnum aðstæðum, eins og til dæmis að mæta reiðum manni,
betlara eða konu sem gimist mann, felur í sér að ég les merkingu úr
aðstæðum mínum, ég skil hvað um er að vera. Merleau-Ponty segir
að það sé grundvallaratriði mannlegrar tilvistar að vera dæmdur til
merkingargjafar.10 Við skynjum og upplifum umhverfi okkar og
aðstæður og lesum úr þeim ákveðna merkingu. Við erum dæmd til
þess að skilja aðstæður okkar, umhverfi og annað fólk á einhvem
hátt. Og eins og ég hef áður nefnt, þá getum við einnig misskilið á
einhvem hátt.
Vissulega er þetta allt saman satt og rétt hjá Merleau-Ponty, við
deilum sameiginlegum heimi og þurfum ekki að vera neinir sérfræð-
ingar til þess að skilja annað fólk og tjáningu þess, hvort sem hún er
munnleg eða líkamleg. Hinsvegar er það ekki nema hluti af því vanda-
máli sem við horfumst í augu við. Þó svo að ég skilji tjáningu ein-
hverrar manneskju, þá er ekki þar með sagt að ég skilji hana eins og
hún ætlast til að ég skilji hana. Ég get gimst konu og látið það í ljós
með daðri mínu, en daður mitt kann hinsvegar að verða allhrapallega
misskilið. Konan sem ég girnist gæti hugsanlega skilið daður mitt á
þann hátt að ég vilji bara vera góður kunningi hennar, þegar ég var að
reyna að tjá henni að ég þrái að verða einstakur elskhugi hennar og
bólfélagi.
Hvemig leysum við þetta vandamál? Get ég kynnt hér einhverja
heimspeki sem leysir þennan vanda? Ég efa það ekki að ég yrði met-
söluhöfundur um jól ef ég kæmi fram með bókartitilinn Láttu daðrið
9 Maurice Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception, þýð. Colin Smith
(Routledge 1962), bls. 346-365.
10 Phenomenology of Perception, bls. XIX.