Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Side 12

12
tækifæri til að leggja sitt af mörkum (Cuffaro, 1995; Dewey, 1916, 2000; Gunnar Ragn-
arsson, 2000b).
Peter Moss (2007) hefur bent á að lýðræðisleg vinnubrögð með ungum börnum
kunni að geta af sér lýðræðisleg vinnubrögð í þjóðfélaginu og aukna borgaravitund.
Hann talar um að flytja stjórnmálin niður í leikskólann því að þar eigi að fara fram
lýðræðisleg umræða og ákvarðanataka meðal borgaranna. Moss telur að eigi lýðræð-
isleg vinnubrögð að geta dafnað í skólum þurfi starfsfólkið að byggja á sameiginleg-
um gildum sem feli í sér viðurkenningu og virðingu fyrir ólíkum sjónarmiðum, fjöl-
breytileika, skapandi hugsun og forvitni.
í aðalnámskrá grunnskóla er lögð áhersla á lýðræðislega starfshætti og undirbún-
ing nemenda fyrir þátttöku í lýðræðislegu þjóðfélagi. Grunnskólanum beri að skila af
sér sjálfstæðum nemendum sem hafi kjark til frumkvæðis og sjálfstæðra vinnubragða
en geti jafnframt unnið með öðrum. Tekið er fram að börn eigi rétt á að láta skoðanir
sínar í ljós á lýðræðislegan hátt í skólanum, þau eigi að fá tækifæri til lýðræðislegrar
þátttöku og þjálfun í lýðræðislegum vinnubrögðum (Menntamálaráðuneytið, 2006).
Erlendar rannsóknir á viðhorfum barna við upphaf grunnskólagöngu benda til
þess að þau telji sig vera fremur valdalítil í skólanum. Þau telja sig hafa lítið val um
hvað þau gera (Griebel og Niesel, 2002; Pramling-Samuelsson, Klerfelt og Graneld,
1995) og þeim finnst að kennararnir taki ákvarðanir um flesta hluti (Rasmussen og
Smidt, 2002). Reglur skólans og hæfni barnanna til að aðlagast þessum reglum er
þeim einnig ofarlega í huga á þessum tímamótum (Clarke og Sharpe, 2003; Corsaro og
Molinari, 2000; Dockett og Perry, 2004, 2007; Griebel og Niesel, 2002).
Viðhorf kennara til barna og barnæsku eru mikilvægur áhrifaþáttur við mótun
skólastarfs. Síðtímahugmyndir (e. postmodern) um börn leggja áherslu á hæfni barna
og að þau hafi eigin rödd sem beri að taka alvarlega og að þau búi yfir þekkingu, skoð-
unum og áhuga sem best sé að nálgast hjá þeim sjálfum (Dahlberg, Moss og Pence,
1999). í 12. grein Samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins (1997) segir að
tryggja skuli barni rétt til að láta í ljós skoðanir sínar í málum sem það varðar og að
tekið skuli tillit til skoðana þess í samræmi við aldur og þroska. í síðari tíma viðbót við
sáttmálann er nánar fjallað um yngstu börnin og vakin athygli á hæfni þeirra og rétti
til virkrar þátttöku og áhrifa á eigið líf (United Nations, 2005).
Þessi rannsókn er byggð á því viðhorfi að börn séu borgarar með eigin skoðanir og
sjónarmið; þau hafi rétt á að hlustað sé á þau og séu fær um að láta í ljós skoðanir sínar
ef viðeigandi aðferðir eru viðhafðar. Rannsóknin beinir sjónum að viðhorfum barna
til upphafs grunnskólagöngunnar og því hvernig þau upplifa stöðu sína í grunnskól-
anum. Rannsóknin er viðbót við erlendar rannsóknir á þessu efni og er sú fyrsta sem
gerð er hér á landi. Nýmæli hennar felast einnig í fjölbreyttum aðferðum við gagna-
öflun sem byggjast á styrk barna og einstaklingsmun. í rannsókninni var leitað til
barna til að fá upplýsingar um viðhorf þeirra og reynslu af því að byrja í grunnskóla.
Eftirfarandi rannsóknarspurningar voru lagðar til grundvallar:
1. Hvernig líta börnin á nám og kennslu í 1. bekk grunnskóla?
2. Hvað finnst börnunum skemmtilegt og auðvelt í skólanum og hvað finnst þeim
leiðinlegt og erfitt?
3. Hvaða áhrif og völd telja börnin að þau hafi í skólanum?
„VIð megUm RÁðA þegAR VIð eRUm búIn með bækURnAR“