Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Síða 67

67
RAgnHIldUR bJARnAdÓTTIR
Ljóst er að það sem kennaranemarnir vilja læra mótast af því sem þeir hafa þegar lært
um kennarahlutverkið og kennarastarfið. Einungis örfáir virðast vera gagnrýnir á þær
kröfur sem gerðar eru til þeirra.
Ekki verður annað séð en að nemarnir sjái þann einn kost að þeir – sem einstakl-
ingar – tileinki sér hagnýta, faglega og persónulega hæfni sem geri þeim kleift að ráða
við þau flóknu viðfangsefni sem þeir þurfa að glíma við sem kennarar.
Tengsl við kennarastarfið og kennarahlutverkið
Eins og fram hefur komið snúast vandamál þau sem kennaranemar á fyrsta ári telja erfið
og kvíðvænleg um samskipti, stjórnun, valdastöðu, tjáskipti, samvinnu, sjálfsstjórn,
afstöðu til nemenda – og það að skapa tengsl við börn og fullorðna. Þessar niður-
stöður samræmast kenningum um að mannleg tengsl séu kjarni kennarastarfsins
(Moos, 2004).
Þær lýsingar kennaranema sem fjallað hefur verið um í köflunum hér á undan
benda til þess að kröfur til kennara í nútímasamfélagi séu miklar og flóknar. Þessar
kröfur tengjast m.a. áherslu á getublandaða nemendahópa, einstaklingsmiðaða
kennslu og aukna þátttöku foreldra. Lýsingar kennaranemanna styðja fullyrðingar
margra fræðimanna um breytt kennarahlutverk og um að þörf sé á að skoða vænt-
ingar til kennara og kennaramenntunar í ljósi þessara breytinga (Klette, 2002; Krejsler,
Laursen, og Ravn, 2004; Løvlie, 2003).
Ljóst er að vandamálin tengjast kennarahlutverkinu, kennarastarfinu og þeirri félagslegu
umgjörð og menningu sem það er hluti af. Nemarnir hafa tileinkað sér menningarleg við-
mið og gildi sem tengjast kennarahlutverkinu og áherslur sem eru ríkjandi í kennara-
menntun og kennarastarfi og hafa áhrif á hugmyndir þeirra um eigin hæfni.
Kennaranemarnir finna fyrir kröfum um að þeir, sem verðandi kennarar, vinni með
eigin tilfinningar, viðhorf og tengsl við aðra. Ég vil einkum nefna þrjú atriði sem lýsa
því best hvernig nemarnir skynja kennarastarfið: nálægð, væntingar, öryggisleysi.
Með nálægð er einkum átt við tvennt: í fyrsta lagi vilja nemarnir læra að bregðast
við vandanum hér og nú og í öðru lagi virðist vera nærtækt að tengja vandann við
eigið getuleysi. Það að mistakast sem kennari á rót sína í þeirra eigin persónu.
Nemarnir upplifa væntingar sem tengjast því sem þeir hafa þegar lært um kennara-
hlutverkið. Þeir hafa tileinkað sér vitneskju um það hvernig kennarar eiga helst að vera
og sú vitneskja hefur áhrif á sýn þeirra á erfið viðfangsefni kennarastarfsins og trú á
eigin getu til að ráða við þau.
Öryggisleysi kemur víða fram. Vandamálin sem nemarnir lýsa eru flókin og erfitt
að sjá fyrir sér einfaldar lausnir. Einsemd og ótti við upplausn er áberandi (Søndenå,
2008). Ekki er að sjá að nemarnir telji að fleiri en einn kennari eða kennaranemi geti
deilt ábyrgðinni, hvað þá að þeir geti deilt henni með foreldrum eða hópi einstaklinga.
Félagslegar lausnir virðast ekki vera í sjónmáli.