Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Síða 98

98
bReyTIngAR Á HlUTVeRkI SkÓlASTJÓRA í gRUnnSkÓlUm
en áður var. Rannsóknir Guðnýjar Guðbjörnsdóttur (2001), Gunnars Finnbogasonar
(1996) og Blackmore (1998), sem minnst var á hér að framan, skjóta stoðum undir
þessar ályktanir. í greinum þessara fræðimanna er fjallað um áhrif aukins þrýstings af
hálfu stjórnvalda á hlutverk skólastjórnenda.
Breytingar á ytra umhverfi, sem fylgdu flutningi grunnskólans til sveitarfélaga árið
1995, urðu til þess að bilið milli hins ákjósanlega og raunverulega jókst verulega frá
árinu 1991 til 2001. Nýjar kröfur og breytt samskipti við fræðsluyfirvöld eru hugsan-
lega skýringin á þessum mun. Á árinu 2006 hefur aftur dregið saman í þessum efnum
enda hafa skólastjórar haft um áratug til að laga sig að breyttum aðstæðum. Enn er þó
talsverður munur á því sem þeir vilja og gera. Ennþá er viðfangsefnið stjórnun og um-
sýsla í fyrsta sæti í raunverulegri röðun en árið 2006 vildu skólastjórar sjá það í sjöunda
sæti. Þetta bendir til þess að mörg viðfangsefni sem falla undir þetta verksvið séu að
mati þeirra íþyngjandi og taki of mikinn tíma frá öðrum veigameiri viðfangsefnum.
Tilkoma deildarstjóra virðist hafa auðveldað skólastjórum að móta hlutverk sitt en
þeir telja að deildarstjórar hafi skapað þeim aukin tækifæri til að sinna ákjósanlegum
verkefnum. Hlutdeild deildarstjóra kann að vera ein skýringin á því að bilið milli
raunverulegrar röðunar og ákjósanlegrar hefur minnkað verulega frá árinu 2001. Þá er
ósvarað þeirri spurningu hvers vegna skólastjórar nýta sér ekki vinnuframlag deild-
arstjóra meira til verkefna sem þeir vilja síður sinna.
Starfsmenn sem auðlind
Starfsmannamál eru sífellt meira í brennidepli enda er starfsfólk mesta auðlind hverrar
stofnunar og brýnt að nýta það til góðra verka. Undir viðfangsefnið starfsfólk í könnun-
unum sem greint var frá hér að framan falla þættir á borð við ráðningar, ráðgjöf og
mat og stuðning við þá sem í skólunum starfa. í fyrri rannsóknum greinarhöfunda
hefur áherslan á starfsmannamál sveiflast nokkuð en í rannsókninni 2006 vekur
athygli að starfsfólk skipar annað sæti bæði í raunverulegri og ákjósanlegri forgangs-
röð helstu viðfangsefna skólastjóra. Starfsfólk hefur þannig færst nokkuð upp frá
árinu 1991 þegar skólastjórar settu þetta viðfangsefni í fimmta og sjötta sæti í ákjós-
anlegri röðun.
Þessi niðurstaða bendir til þess að íslenskir skólastjórar líti í vaxandi mæli á sig
sem starfsmannastjóra. Ástæðan kann að vera sú að þeir álíti að gæði og árangur í
skólastarfi sé að miklu leyti háð starfsmönnum og starfsmannastjórnun. Hugsanlega
telja þó einhverjir skólastjórar að þátttaka kennara í ákvörðunum sé ill nauðsyn sem
komi gæðum skólastarfs lítið við. í Reykjavík kann ein ástæðan fyrir þessari áherslu
á starfsmannamál að vera sú að skólastjórum er nú skylt að taka viðtöl við alla starfs-
menn árlega. Þótt óvíst sé hvort þeirri skyldu er framfylgt í öllum tilvikum má ætla
að tilkoma deildarstjóra árið 2001 hafi auðveldað skólastjórum þetta viðfangsefni. Vel
má því vera að skólastjórar verji auknum tíma í vinnu með starfsfólki vegna tilkomu
deildarstjóra enda telja þeir að deildarstjórar hafi m.a. gert þeim kleift að sinna ráðgjöf
við starfsfólk. önnur ástæða kann að vera sú að skólastjórar telji vinnu við gerð end-
urmenntunaráætlana og skipulag og framvæmd þróunaráætlana falla undir vinnu sína
með starfsfólki en nærri helmingur skólastjóra kvað svigrúm sitt til að sinna þessum
tveim málaflokkum hafa aukist.