Morgunn - 01.12.1975, Side 7

DR. HET.GI PÉTURSS
109
Benediktsson og Guðmundur Finnbogason. Enn var þá Guð-
mundur Friðjónsson mjög umdeildur. En þá þegar hafði hann
vakið á sér athygli allrar þjóðarinnar, og nú mundi engum
koma til hugar að neita því, að eitt af stórmennum íslenzkra
bókmennta er hann.
Aldrei var það áform mitt að gera hér neina skrá yfir þessa
leiðtoga. Og fjarri fer því, að þeir hinir mörgu, sem hér eru
ekki nafngreindir, séu mér gleymdir. Ég hugsa til þeirra inni-
lega hlýtt og með þakklæti fyrir það, er þeir unnu. En ég
minntist á umbótamenn, sem nú eru horfnir sýnum. Hvar
eru hinir, sem við tóku af þeim? Hvar eru vökumennirnir
núna? Þið fyrirgefið að ég spyr. Því ég kem ekki auga á þá.
Yar það kannske svo, að með Gunnlaugi Claessen hyrfi síð-
asti umbótamaður íslenzks þjóðfélags? Spumingin stendur
opin fyrir þann að svara er þess telur sig umkominn.
En ég á eftir að minnast sérstaklega á einn þeirra manna,
er hæst bar um aldamótin og mestar vonir vöktu. Ég á eftir
að segja nokkur orð um þann manninn, sem ef til vill sam-
einaði þá öllum öðrum fremur andlega og líkamlega glæsi-
mennsku, þó að þar verði erfitt að gera upp á milli hans og
Einars Benediktssonar. Ég á eftir að geta Dr. Helga Péturss.
Þau kynni man ég fyrst glögglega af ritsmíðum Dr. Helga
Péturss, að árið 1899 gaf sá merkilegi maður morgunroðans,
Oddur Björnsson, út litla bók, er nefndist TJrn Gramland a'S
fornu og nýju. Eins og hinar aðrar bækur, er Oddur var þá
að senda heim frá Kaupmannahöfn og allar boðuðu nýjan
dag, kom þessi bók strax inn á heimili foreldra minna. Þarna
ritaði Finnur prófessor Jónsson fróðlega sögu Islendinga á
Grænlandi, en Dr. Helgi ekki aðeins fróðlega, heldur og af
mikilli snilli um för sína til Grænlands 1897, er hann tók þátt
í dönskum vísindaleiðangri þangað. Én þó að Helgi væri
hrautmenni svo af bar, hefir svo verið talið, að þessi för yrði
honum slík þolraun að hennar biði hann aldrei bætur síðan,
heldur hafi hún orðið upptök þessa mikla meins, er þaðan í
frá þjáði hann ævina lit, en það var svefnleysi. Þessi ferða-
saga beinlínis heillaði mig, og lengi hefi ég harmað það, að