Ný saga - 01.01.1988, Síða 39

HUGARFARIÐ OG SAMTÍMINN
STAÐA
FJÖLSKYLDUNNAR
Ahugavert er að fjalla um
íslensku fjölskylduna og þær
breytingar sem hún gekk í
gegnum um aldamótin 1900.
Viðtekin lýsing á fjölskyldu
sem flyst í þétthýli er eitthvað
á þessa leið: Fyrirvinna fjöl-
skyldunnar sækir vinnu sína
út fyrir heimilið og er fyrir
bragðið í miklu minni tengsl-
um við aðra fjölskyldumeð-
limi cn áður. Börnin fá ekki
tækifæri til að læra verklegt
handbragð af foreldrum sín-
um. Stór hluti uppfræðslu
þeirra er í höndum vanda-
lausra. Aðalhlutverk konunn-
ar er barnauppeldi og stjórn-
un heimilisins. Hins vegar
minnkar verulega hlutdeild
hennar í framleiðslunni og um
leið hættir henni til að verða
afskipt í þjóðfélaginu. Fjöl-
skyldan í heild einangrast og
nýtur síður góðs af stuðningi
ættingja sinna eins og títt var í
gamla samfélaginu. Þessi lýs-
ing hefur oft verið gefin á þró-
un hinnar vestrænu fjöl-
skyldu, en spurningin er
hvort hún eigi við íslensku
fjölskylduna um aldamótin
1900. Því er erfitt að svara með
nokkurri vissu en hins vegar
bendir margt til að þróunin
hafi verið önnur hér á Islandi.
Það má t.d. fastlega búast við
því að tengsl fyrirvinnunnar
við aðra fjölskyldumeðlimi
hafi verið meiri á Islandi en
annars staðar í Evrópu. Það
kemur m.a. til af því að oft
höfðu menn ekki fasta at-
vinnu nema hluta ársins og
þess á milli varð fjölskyldan
að standa betur saman og
hjálpast oft að við öflun við-
urværis. Þá má ætla að hlutur
konunnar hafi haldist að veru-
legu leyti. Ekki var óalgengt
að þær gengju til tímabund-
inna starfa, t.d. við fisk-
vinnslu, einhvern hluta ársins.
Að auki stunduðu þær ýmsan
heimilisiðnað sem notaður
var til að drýgja tekjur heimil-
isins. Ekki var óalgengt að
ættingjar sameinuðust um
húsnæði þegar flutt var á möl-
ina. Þá þótti og sjálfsagt að
hýsa ættingja eða vini úr sveit-
37
Orðið þéttbýli er því á
vissan hátt villandi
vegna þeirra sterku
ítaka sem
sveitamenningin
hafði innan
bæjarmarka
Reykjavíkur.
Börn í Reykjavík
voru í nánum
tengstum við
vinnu fullorðinna.
Mörg þeirra fóru
að vinna ung eða
snúast í kringum
helstu
athafnasvæði
bæjarins, t.d.
höfnina. Þá var
ekki óalgengt að
börn færðu
feðrum sfnum eða
eldri systkinum
mat og kaffi á
vinnustað.