Vaki - 01.09.1953, Page 32

Skreytið, hluti af upphleyptu veggskrauti í Alhambrahöllinni á Spáni
grundvelli þannig að allir skilji, hann
vill hefja verkið yfir öldurót sögunnar
og sigrast á hinu sérstaka og stað-
bundna. Stíll er hinsvegar þróunar-
hreyfing, hann er samhengi forma sem
hneigjast í eina stefnu með gagnkvæmri
stillingu og leita stöðugt æðra sam-
ræmis. Þótt einn stíll verði greindur frá
öðrum hvikar hann oft frá settu marki
og reynir nýjar leiðir án þess hann missi
við það einkenni sín. Rannsóknir í bygg-
ingarlist sýna okkur svo ekki verður um
villzt að hreyfingin er stílnum eðlislæg.
Brautryðjendur í athugun á miðaldalist,
og þá sérstaklega M. de Caumont, hafa
sannað að gotnesk byggingarlist er ekki
aðeins hópur húsa með sameiginleg ein-
kenni. Með ströngum rannsóknaraðferð-
um hafa þeir skilgreint gotnesku listina
sem stíl og bent á hvernig hún hlýðir
alltaf ákveðinni rás. Samskonar aðferðir
sýna að hægt er að beita stílhugtakinu á
aðrar listir og jafnvel á lífið að svo miklu
leyti sem sagan og líf einstaklingsins eru
í'orm.
En í hverju er stíll fólginn? Við get-
um stuðzt við formin og séð í þeim
kenniteikn í stílnum og myndforða hans,
auk þess eru þau orðaforði hans og mál-
færi, jafnvel reglur um notkun orðanna,
þau eru setningafræði, þótt það komi
aldrei jafn greinilega í ljós. Stíll kemur
fram sem hlutföll og stærðir mældar
í tilteknum einingum. Forngrikkir
létu sér nægja að skilgreina stíl eftir
stærðaafstöðu hinna einstöku hluta
verksins. Að vísu má þekkja jónísk-
an stíl frá dórískum af ólíkri lög-
un súlnahöfðanna. Jóníski stíllinn
krýnir súluna með uppundinni stein-
flögu, dóríski stíllinn notar einfalda
steintöflu. Munurinn er þó aðallega fólg-
inn í ólíkum mælieiningum og hlutföll-
um. Eftir þessu er Nemeasarhofið stíl-
fræðilegur óskapnaður, því burðarhlutar
hússins hafa dóríska lögun, en stærð
þeirra er mæld eftir jóniskum reglum.
Saga dóríska stílsins, eða réttara sagt
stílþróun hans, markast ekki af öðru en
breytingum og tilraunum á sviði mæl-
inga hinna einstöku hluta og afstöðu
þeirra innbyrðis. 1 öðrum listum, og þá
sérstaklega í gotneskunni, ræður lögun
burðarhlutanna mestu um einkenni
stílsins. Má segja að gotneska listin
hvíli á oddboganum en stíllinn spretti
upp frá þessu frumformi. Minnumst
þess að oddboginn var notaður löngu
fyrir daga gotnesku listarinnar, t. d.
á Langbarðalandi, og réð þó engu um
stílþróun. Gotneski stíllinn var fund-
inn annars staðar og þar kom oddbog-
TlMARITIÐ VAKI
30