Vaki - 01.09.1953, Page 76

okkar á ljóði hefur verið nœsta þröng. Ljóðið
hættir kannske að fást við ytri frásögn og lýs-
ingu. En við hjarta skáldskaparins verður ekki
snert með útiitsbreyting. Nema hvað hún er
stundum nauðsyn svo að það hætti ekki að slá.
Þegar við finnum til á nýjan hátt og veru-
leikaskynjun okkar hefur endurskapazt og við
sjáum hlutina í nýju, óvæntu ljósi duga okkur
ekki slitnar formúlur eldri skynjunar. Við
verðum að sníða stakk eftir vexti, form eftir
veruleika okkar sjálfra. Menn segja við ungu
skáldin: atómkveðskapur ykkar er ekki ljóð; ef
bezt lætur formlausar játningar. Mótbáran
þýðir ekki neitt: Skáldskapurinn er að leita
nýrrar þungamiðju sín og mannsins og vegar-
ins sem liggur til hans. Gamlar leiðir eru ekki
framar færar. Hann reynir að fara beint og
hafna krókum. Engin afkimamennska, sam-
bandið skal vera beint. Ég hugsa að jafnvel
hátt- og hefðbundinn skáldskapur hljóti að
leita í þessa átt. Nema hvað það gerist af minna
áræði og þori, minni heiðarleik þar sem af
minni hug.
Ég hygg að þessi beini tjáningarmáti verði
til þess að bjarga skáldskapnum sem eign
mannsins, en ekki til að tortíma honum eins og
pukurmennirnir halda fram. Og það er eitt
mikilsverðasta hlutverk okkar í dag að koma
skáldskapnum undan möláti og ryðfalli aftur-
haldsseminnar í hvaða mynd sem hún birtist,
svo maðurinn geti haldið áfram að vera maður
og hafa það samband við hlutina og örlög sín
er geri honum slíka tilveru færa. Ef til vill er
nauðsynlegt að fórna kvæðinu til þess að við-
halda skáldskapnum, eins og Paul la Cour segir.
Það er svo, að þegar heild þeirra verðmæta og
gilda er einkenna eitthvert timabil hættir
til að glatast — svo í dag sem ávallt
í stórum byltingum — skiptir mestu máli að
greina milli aðal- og aukaatriða; og henda
aukaatriðunum fyrir borð, enda þólt það kunni
að vera sárt eða óviðkunnanlegt að skiljast svo
við gamalkunna og heimavana hluti. öðru
hverju setur sagan okkur völ; og þá verður
okkur á að vakna með andfælum við þann hlut
orðinn, að við höfum misst sjónar á lifanda orð-
inu sjálfu að baki þægilegu hugróandi öryggi
og stuðningi úreltra siða og hátta. Skáldskapur-
inn verður að vera aðgengilegur tímaskynjun-
inni og sjálfur að vera aJBgangur. Það verður
að hugsa hann á ný, svipta form hans teprunni,
tilgerðinni og rekvísítunum, sem honum hættir
við að dveljast í og felast. Formið verður að
vera bein samsvörun reynslu okkar, heiðarlegt,
laust við ræðumennsku.
Sigfús Daðason hefur reynt að sinna þessari
nauðsyn: að setja fram heiðarlega og ræðu-
haldalaust þann sannleik sem hann hefur
fundið. Það er ef til vill af sumum talið hroki
að nefna slíkt ljóð: nefni þeir það öðru nafni.
En hann reynir að birta skáldskapinn án um-
yrða, láta liann tala í gegnum sig, varast alla
skreytni. Það hefur verið sagt að nútimaskáld-
skapur frá því hér um bil fyrri heimsstyrjöld
eigi uppruna sinn i hrópinu: við erura svo ung
í dag í svo nýjum heimi að við kunnum vart
nema tjáningu barnsins: við lirópum, ýmist af
þjáning (oftast), leiðindum, eða gleði, eða þeg-
ar eitthvað er stærra en við. Við búum í skugga
hlutanna. Við lærum ekki nema hægt að mynda
orð, og enn varla i samhengi. En okkur er lífs-
nauðsyn að læra að tala að nýju, orðin eitt og
eitt, öðlast nýja leið að málinu, vinna það: lýsa
á hvert einstakt orð og láta þau lýsa hvert á
annað, varpa birtu. Fá þau til að standa á ber-
angri. Láta þessi einföldu orð er aldrei sáust
fyrr í skáldskap segja heiminum óvissu sína og
von, tvímælalaus og sannleikanum samkvæm.
Ég held við séum í þessum Ijóðum, allir, sem
við erum i dag og með örlög dagsins yfir höfð-
um okkar, nýir og byrjendur og samt sögu-
legir og reyndir: það eru aðrir sigurvegarar.
En kannske felst okkur í því nokkur framtíð,
sem hægt og hægt rís af grunni:
Mannshöfuð er nokkuð þungt
en samt skulum við standa uppréttir
og sumarið bætir fyrir flestar syndir okkar.
Við létum gamlan dvalarstað að baki
— eins og dagblöð í bréfakörfuna —
höldum nú áfram litum ei framar við.
Eða brutum við allt í einu glerhimnana
yfir gömlum dögum okkar?
til þess lögðum við af stað.
Og jafnvel þó við féllum
þá leysti sólin okkur sundur í frumefni
og smámsaman yrðum við aftur ein heild.
Velkunnugt andlit rómur fjall
það er þín eign barn
æsandi og ný.
TIMARITIÐ VAKI
74