Birtingur - 01.01.1964, Síða 65

Birtingur - 01.01.1964, Síða 65
JEAN-PAUL SARTRE IJýtt, stytt og endursagt af Bryndísi Schram Jean-Paul Sartre er án efa ófranskastur nú- tímahöfunda franskra; hann er púrítanskur og lítt umburðarlyndur, rómantískur og til- finningaör; iðjusemi hans og dálæti á altæk- um, háspekilegum hugmyndakerfum sver sig frekar í ætt við Þjóðverja. Sartre nýtur geysi- niikilla áhrifa heima fyrir sem menningarleg- ur leiðtogi, og einkum á hann miklu fylgi að fagna meðal æskufólks fyrir hin róttæku lífs- viðhorf sín. Sú heimspekistefna, sem Sartre hefur tileink- að sér, er existensíalisminn. Strax sem ungur nraður varð hann fyrir miklum áhrifum frá Emmanuel Mouniér og þó frekar frá Husserl og Heidegger í Þýzkalandi. Fyrir stríð gaf nann út nokkrar skáldsögur og heimspekirit. Skáldsagan La Nausée náði mestum vin- sældum af þessum fyrstu verkum hans. Sú bók er á engan hátt skrifuð í pólitískum anda, en aftur á móti kemur heimsskoðun Sartres þar skýrt fram. Þar birtist allt það f>ezta, sem existensíalisminn hefur fram að bjóða; þar nær Sartre lengst í list sinni. f^ókin er skrifuð í dagbókarformi. Höfuðper- sónan nefnist Antoine Roquentin, búsettur í borginni Bouville í Normandí, þar sem hann er að vinn að ævisögu markgreifans af Rolle- bon og getur grúskað í handritasafni hans, Sem er geymt þar í bæ. I fljótu bragði gæti Vlrzt, að Roquentin væri frjálsastur allra frjálsborinna manna; þrítugur að aldri, þokka- lega efnum búinn, ókvæntur; engin fjöl- skyldubönd hefta frelsi hans. Hann þarf ekki að stunda fasta atvinnu og er því öllum óháð- ur. Hann hefur haft tækifæri til þess að skoða sig um í heiminum og getur setzt að, hvar sem honum þóknast. Við mundum kalla slíkan mann frjálsan, en snar þáttur í röksemda- færslu bókarinnar er að sanna, að Roquen- tin sé maður ófrjáls. Hann er einungis óháð- ur, tengslalaus, en ein meginskoðun Sartres er sú, að óhæði (dégagement) sé aðeins skopstæling á frelsinu, í rauninni nokkurs konar flótti. Augsýnilega er Roquentin ekki hamingju- sarnur maður (upphaflega hét bókin Melan- cholia); hann á enga vini, enginn skrifar honum. Hann á eingöngu viðræður við fólk, sem hann hittir á förnum vegi. Kynferðislíf hans byggist á ófullnægjandi daðri við veit- ingakonu kaffihússins, sem hann sækir stund- um. Dagarnir líða í deyfð og drunga, hann er stöðugt hrjáður af ógleði, svirna, kvíðakennd og hvers kyns taugaspennu, en þetta ástand er, samkvæmt kenningum Sar- tres, miklu frekar tákn um náið samband við háspekiveruleikann en venjuleg sálartruflun. Tilveran verður Roquentin stöðugt óbæri- legii, og því óbærilegri sem hún verður hon- um, því meir nálgast hann það að skynja hið 111 Rt i n c u R 61
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158

x

Birtingur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Birtingur
https://timarit.is/publication/823

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.