Birtingur - 01.01.1964, Blaðsíða 68

Birtingur - 01.01.1964, Blaðsíða 68
við afneitum tilveru guðs; mennirnir eru jafn heiðvirðir eða óheiðvirðir, þróúnin held- ur áfram óröskuð, mannkynið dafnar og deyr; við erum laus við hugmyndina um guð á sama hátt og einhverja úrelta tilgátu, í.em lognast hljóðlega út af af sjálfu sér.“ Existensíalistinn neitar á hinn bóginn ekki til- veru guðs, því að um leið og hann afneitar honum, eru úr sögunni öll líkindi til þess að finna einhver gildi í ósýnilegu himnaríki. Við getum ekki lengur sagt að eitthvað sé gott a priori. Þessi djúpstæða hugmynd um tilveruleysi guðs er rauði þráðurinn í heimspeki Sartres. Hún skýrir einangrun Roquentins, einveru hans og ótta. En þegar Roquentin hefur lært að umbera örvæntingu sína og horfast í augu við þá staðreynd, að hann lifi í guðlausri og ónewtonskri veröld, finnur hann samt sem áð- ur eina ómetanlega huggun. Ef tilveran bygg- ist á tilviljunum, þá er hún jafnframt frjáls, óháð; framtíðin er opin, óþekkt; enginn er þræll hins liðna. „Allt er frjálst," segir hann við sjálfan sig, „garðurinn, borgin, ég sjálfur." Hér verður aftur á vegi okkar ein af megin- skoðunum Sartres. Maðurinn er frjáls. Eng- inn veit sína ævi fyrr en öll er. Og einmitt vegna þess að maðurinn er frjáls, er hann ábyrgur fyrir því, sem hann er og því sem hann gerir. Hann er ekki bara skrúfa í vél, hlekkur í keðju, brúða eða vélmenni; hann ræður sér sjálfur; og einmitt þess vegna er hann einn ábyrgur fyrir sjálfum sér. Þess vegna er það, að skirrast við að gerast ábyrgur, afsal frelsisins, en ekki staðfesting á því, sam- kvæmt kenningum Sartres. Maður getur ekki skotið sér undan ábyrgðinni. Þeir, sem leitast við að sneiða hjá henni, blekkja eingöngu sjálfa sig; þeir gera sig seka um það, sem Sartre nefnir sjálfsblekkingu (mauvaise-foi). Þegar við kynnumst Roquentin fyrst í upp- hafi bókarinnar La Nausée, er hann á sjálfs- blekkingarstiginu, en er við skiljum við hann, hefur hann öðlazt ofurlitla sjálfsþekkingu. Það er erfitt að gera sér í hugarlund, hvernig svo stórfelldar breytingar geti átt sér stað í svo stuttri frásögn sem La Nausée. En Sartre trúir statt og stöðugt á hæfileika manna til skoðanaskipta (conversion). Skoðanaskipti Roquentins verða mjög skyndilega, er hann þykist hafa fundið takmark til að lifa fyrir. Þar sem allt er tilviljunum háð, eða fjar- stæðukennt, eins og Sartre kemst stundum að orði, er það augljóst mál, að hvorki guð né náttúran skapar manni tilgang í lífinu. Hver og einn verður að ráða það við sjálfan sig. Roquentin finnur þennan tilgang í bók- menntum. Dag einn situr hann og hlustar á ameríska jazz-plötu; hann ímyndar sér Gyð- inginn, þar sem hann mókir í molluhita New 64 BIRTINGUR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158

x

Birtingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Birtingur
https://timarit.is/publication/823

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.