Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Blaðsíða 42
40
Þóra Björk Hjartardóttir
Stjómandinn, B, undrast orð A eins og tónfallið á orðinu nú í línu 3
gefur til kynna. Hann tekur ekki undir orð A um að hann sé of um-
burðarlyndur og leyfi fólki að vaða uppi með illyrðahnoð en andmælir
A ekki beinlínis. í staðinn kemur hann með nýja sýn á málið með orð-
unum þetta dœmir sig nú kannski dálítið sjálft (línur 8 og 10) og gef-
ur A færi á að taka undir þá skoðun sína með því að bæta við halan-
um er það ekki og ýtir enn ffekar undir það með því að hnýta nafni
hans þar aftan við.
Halar af þeirri gerð sem hér hafa verið til umræðu, staðfestingar-,
mildunar-, áskomnar- og samþykkishalar, eiga það sameiginlegt að
með þeim er leitast við að draga fram andsvar frá viðmælendum, þ.e.
bein viðbrögð við innihaldi lotu mælanda, sbr. dæmi (8)-(12). Séu öll
dæmi í gögnunum um hala af þessari gerð skoðuð sérstaklega með til-
liti til lotuúthlutunar (e. turn allocation)22 kemur í ljós að í meiri-
hluta þeirra, eða í rúmlega 62% dæmanna (18 af 29), verða lotuskipti
á eftir halanum, sem er í samræmi við það sem búast mætti við að
leiddi af virkni þessara hala. í flestum tilvikum þar sem hlustandi hef-
ur ekki nýja lotu á eftir hala mælanda heldur mælandi viðstöðulaust
áfram, hann bíður ekki eftir andsvari.
3.4.6 Tengsl og samkennd
Ekki er virkni hala alltaf sú að leita eftir beinum andsvörum við inni-
haldi segðarinnar. Mjög algengt er, og reyndar mun algengara (sjá
kafla 3.5), að þeir hafi þá virkni að skapa tengsl og samkennd með
viðmælendum. Eins og sjá má af (7) var hölum af þessari gerð haldið
aðskildum í greiningu dæmanna og var þar gengið út frá efltirfarandi
viðmiðum (sbr. umræðu hjá Andersen 2000:118-134):
(13)a. Halamir eru merki til hlustenda um athygli þeirra og skilning,
þ.e. hvort þeir séu með á nótunum og geti sett sig inn í aðstæð-
ur = tengsl (sbr. (7e)).
22 Með lotuúthlutun er átt við ákveðnar stýrireglur sem beinast að því ferli sem fer
í gang á hverri skiptistöð og varða það hvort mælandi haldi áfram eða víki fyrir öðr-
um (sjá Sacks, Schegloff og Jefferson 1974; Steensig 2001:46-61), sbr. umfjöllun í
kafla 2.2