Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Blaðsíða 180
178
Guðrún Kvaran
ekki unnt að sjá af þessum dæmum að um staðbundna notkun sé að
ræða. í Tm er engin heimild um sambandið dont og dómoll en all-
nokkur um nafnorðið dont í merkingunni ‘slór, hangs’.
ÁBIM (1989:120) segir dont tökuorð úr dönsku dont ‘starf, sýsl-
an’. Sama gildir um sögnina. Hún er einnig fengin að láni úr dönsku
donte í sömu merkingu og íslenska sögnin. Orðið dont í dönsku er aft-
ur fengið að láni úr lágþýsku doon(t) sem leitt er af sögninni doon
‘gera’, sbr. þýsku sögnina tun í sömu merkingu (ODS 3:866-867).
dunsn „hvk., það að dunsna, fara sér hægt að verki: bölvað dunsn er
þetta. Suðursv. (Steinþ.).“ dunsna „fara sér hægt að verki; hvað ertu
að dunsna við þetta. Suðursv. (Steinþ.).“
ÍO (1983:152) hefur aðeins sögnina dunsna (dúnsna) sem flettu í
merkingunni ‘snudda, snuðra; dunda, slóra; lykta, anga’. Hún er ekki
merkt staðbundin. Sama er að segja um útgáfuna frá 2002 (239). B1
hefur ekki nafnorðið dunsn en aftur á móti sagnimar dunsna og
dúnsna en merkir þær ekki staðbundnar. í vasabókum Bjöms M. Ól-
sens nr. V (22) og XVI (90) em heimildir um sögnina dunsna. í hinni
fyrri er heimildin merkt Austfjörðum, í hinni seinni Reykhólasveit.
I Rm em hvorki dæmi um nafnorðið dunsn né sögnina að dúnsna
en fjórar heimildir em um dunsna og sýna þrjár þeirra merkinguna
‘snudda, snuðra’ en ein merkinguna ‘dunda’. 1 Tm em tvær heimildir
um nafnorðið, báðar úr Austur-Skaftafellssýslu. Allmörg dæmi em
um sögnina dunsna og em flest þeirra um merkinguna ‘dunda, fara sér
hægt’ og einnig em þau flest af Suðaustur- og Austurlandi. Aðeins
fjögur vom af vestanverðu landinu.
ÁBIM (1983:136) vísar í sögnina daunsna og telur dunsna og
dúnsna yngri myndir af henni. Daunsna er leidd af nafnorðinu daunn
‘þefur, lykt, fnykur’, sbr. nýno. dau(n)sna ‘hafa veður af villidýri’.
emburt „atvo., í samb.: mér er emburt = mér er bumbult; honum
(henni) er emburt.“
10 (1983:175) hefur ekki orðmyndina emburt en aftur á móti
embrugt og embult í merkingunni ‘ómótt, bumbult’. Þær em ekki
merktar staðbundnar og er sama að segja um útgáfuna frá 2002 (279).