Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Blaðsíða 191
Ritdómar
189
í bókinni er aðeins majónes (en ekki majonsósa, bæði orðin í ÍO); hér hefði tilvís-
un frá mœjónes komið að góðu gagni enda sést sú ritmynd oft. En sósuna, sem oftast er
kölluð bearnessósa en líka bernessósa, er hér aðeins að finna ritaða á frönsku, þ.e. bé-
arnaise-sósa; orðið mayonnaise-sósa er hins vegar ekki í bókinni. Engar tilvísanir tengj-
ast heldur orðinu aspars. Þess má geta að það er ekki í ÍO, aðeins aspas sem ekki er hér.
Allir muna líklega eftir stafsetningarprófunum þar sem sagnimar leggja, byggja
og jafnvel hyggja komu við sögu í þátíð. Sá sem vill fræðast um þátíðina verður að
leita að nafnhætti sagnanna. Það sama á við um sagnir eins og draga og hlœja en þar
vaknar spumingin um þátíð eintölu og fleirtölu: dró - drógum. Dæmi er um stafsetn-
ingarvanda sem helgast af mismunandi orðmyndunarleiðum, sbr. landsími - lands-
sími. í samræmi við stefnu bókarinnar era millivísanir engar; orðin standa enn frem-
ur án dæma. Orðin landspítali, landssamband, landssamtök og landssjóður em hins
vegar aðeins í einni mynd. Segja má að breyttir tímar komi hér til nokkurrar hjálpar
enda hvorki Lands(s)ími Islands né Lands(s)íminn lengur til.9 Stofnunin Landspítali
— háskólasjúkrahús starfar hins vegar af krafti. Af bókinni má ráða að fyrra orðið
skuli skrifa með einu s-i. Engar upplýsingar fást hins vegar um strikið, t.d. lengd þess,
og það hvemig skrifa eigi sambandið í heild.10
Eitt af því sem skapar mörgum vanda er ritháttur samhljóma orða eins og leyti og
leiti. I bókinni em þessi tvö orð skýrð með dæmum þannig að notandinn velkist ekki
í vafa. Því miður hefur þó ekki alltaf tekist svo vel til. Sá sem flettir t.d. upp á nafh-
orðunum nit og hviða og sögninni kvika fær engar frekari upplýsingar. Sá sem flettir
upp á nyt, kviða og hvika fær þær á hinn bóginn. Hér hefðu millivísanir verið nauð-
synlegar.
Eg tel að skortur á millivísunum sé einn helsti galli bókarinnar. Eins og ég sagði
áður á lesandi ekki að þurfa að reiða sig á ímyndunaraflið til að finna mögulega rit-
hætti. Það telst ekki notendavæn aðferð að byrja á því að lesa formálann til að geta
notað bókina.
Allar vísanimar í bókinni em af hinu góða, ekki síst þær sem vísa til taflnanna
eins og fram hefur komið. En töflumar em allt of fáar, of einhæfar. Þar hefði Réttrit-
unarorðabók handa grunnskólum (1989) verið góð fyrirmynd.
4. Veik kvenkynsorð og eignarfall lleirtölu
í fjölmiðlum og manna á meðal hefur umræðan um bókina svo til eingöngu snúist um
þá áherslu sem lögð er á að sýna eignarfall fleirtölu veikra kvenkynsorða. Lfm leið og
9 110 er aðeins landsími og í skýringu, sem sögð er söguleg, segir: ‘(opinber)
stofnun sem annast símþjónustu um landið allt’.
10 Aslaug J. Marinósdóttir benti mér á að í reglugerð um sameiningu heilbrigðis-
stofnana, nr. 127/2000, segi að ákveðið hafi verið að sameina Ríkisspítala og Sjúkra-
hús Reykjavíkur undir nafninu Landspítali, háskólasjúkrahús. Þar er því komma, ekki
strik. En nú, þegar greinin er komin í prófork, hefur nafni stofhunarinnar verið breytt
í Landspítali (sjá http://www4.landspitali.is; skoðað 18. september 2007).