Ritmennt - 01.01.2005, Page 25

RITMENNT
HIMNABRÉF ÖMMU MINNAR
mönnum samlcv. 1. Móseb. 3, 17.-19. Á
síðustu áratugum hefir þetta breytzt svo,
að nærfellt gengur nú sumsstaðar í áttina
til gagnstæðra öfga, og má um það líklega
segja sem oftar, að vandratað er meðalhófið
og sjaldan fer betur, þá breytt er."
Þegar þessi ummæli sr. Jónasar á Hrafna-
gili eru höfð í huga, er ef til vill ekki ástæða
til að gera of mikið úr áhrifum himnabréfs-
ins á trúarlíf fólks hér á landi og almenna
hegðun þess í daglegum störfum og þá alveg
sérstaklega á helgum dögum. Engu að síður
hygg ég, að návist þess hafi getað slcerpt
trúaráhuga fólks og hvatt það til að vinna
engin þau verk, sem stríddu almennt gegn
helgihaldi fólks.
Amma prjónaði mjög mikið alla ævi, enda
þurfti hún þess á öll börnin þeirra og svo
síðar á mörg barnabörn. Faðir minn minnt-
ist þess oft frá æsku sinni í Meðallandi, að
móðir sín hefði margar kvöld- og nætur-
stundir setið uppi í rúmi sínu og prjónað,
þegar kyrrð var komin á og börnin sofnuð
eftir ys og þys daganna. Þá fyrst gafst henni
tóm til að talca í prjónana. Var greypt í huga
hans sú sýn frá barnæsku að sjá mömmu
sína í rúminu bera við daufa útibirtu gegn-
um sexrúðu gluggann á baðstofunni eða
þá skin frá ljóstíru og róa fram í gráðið.
Frá þessari bernskuminningu sagði hann
oft. Ég man lílca sjálfur vel, að amma var
síprjónandi, þegar hún dvaldist hjá okkur
í Reykjavík nokkra vetur. En eftir sólarlag
á laugardegi snerti hún aldrei prjónana og
eklci aftur fyrr en eftir sólarlag á sunnudegi.
Þennan tíma notaði afi minn meðal annars
til að lesa fyrir þau úr guðsorðabólcum, svo
sem hann hafði örugglega gert, meðan þau
bjuggu í Meðallandi og síðar í Mýrdal. Er og
elcki ólíklegt, að hann hafi á stundum lesið
upphátt fyrir þau úr himnabréfinu, sbr. það,
sem segir síðar í grein þessari.
Himnabréf ömmu minnar er gamalt, svo
sem fram hefur lcomið við samanburð. Því
miður hef ég gleymt því, hvernig hún eign-
aðist það, því að vafalítið hefur hún sagt
mér það. En ég er ekki heldur viss um,
að hún hafi vitað mikið um sögu þess og
uppruna. Mig minnir samt að hafa heyrt,
að hún hafi fengið það frá móður sinni,
Guðrúnu Bjarnadóttur, sem fædd var í Efri-
Ey 1825 og lézt þar 1901. Þó er þetta engan
veginn öruggt í mínum huga.
Himnabréfið, sem hér um ræðir og er
í oktavóbroti, hefur verið brotið saman,
svo að það félli vel að brjósti notandans.
Merkilegt má það heita, að það er yfirleitt
mjög vel læsilegt, þótt það hafi lengstum
verið borið við heitan og oft sveittan lík-
ama. Amma mun alltaf hafa haft hvítan
flúnelspoka utan um það. Er trúlegt, að
sá umbúnaður hafi lengi verið hafður og
þannig hlíft Hb fyrir öllu hnjaski og eins of
miklum hita og svita frá líkamanum. Því
miður gætti ég þess elcki að fá polcann með
bréfinu, þegar amma gaf mér það.
Ég er sjálfur alls óvanur þeirri slcrift, sem
er á Hb, en hún er mjög slcýr og víðast auð-
læs. Slcriftin er falleg og svonefnt settletur
(munlcaletur) að ég ætla. Stefán Karlsson
handritafræðingur hefur hlaupið undir bagga
um leshátt á ýmsum stöðurn. Hann hyggur,
að bréfið hafi verið slcrifað upp á fyrri hluta
19. aldar eða jafnvel eitthvað fyrr. Ef svo er,
er elclci ósennilegt, að langamma mín hafi
einmitt fyrst borið liimnabréfið til verndar
sér, áður en amma félclc það til varðveizlu,
eins og áður er nefnt.
21