Ritmennt - 01.01.2005, Page 30

Ritmennt - 01.01.2005, Page 30
JÓN AÐALSTEINN JÓNSSON RITMENNT Uppruni himnabréfsins Þegar ég tók loks fram himnabréf ömmu minnar, datt mér sízt í hug, að það drægi þann slóða á eftir sér, sem nú er orðin raun- in. Við lestur bréfsins völcnuðu hjá mér margs konar spurningar, því að ljóst var af efni þess og orðalagi, að þau hlytu að vera til fleiri himnabréfin, bæði hér á landi og eins í öðrum löndum. Varð það til þess, að ég tók að leita uppi heimildir um þetta merkilega bréf og fá sem gleggstar hugmyndir um það og útbreiðslu þess. Vænti ég þess, að lesend- ur þessa greinarkorns verði nokkru fróðari um þetta mjög svo dularfulla bréf eftir en áður. Þessu næst var að athuga, hvar væri fjallað um svonefnd himnabréf í erlendum heimildum. Þar leitaði ég fyrst vitneskju í ritið Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder fra vikingetid til reformations- tid. í VI. hindi þess, 563.-566. dálki, segir frá HIMMELSBREV. Þar má fá margvíslega fræðslu um himnabréfið og útbreiðslu þess um Norðurlönd, en auk þess ágætar heim- ildir frá öðrum Norðurlöndum úr margs konar ritum og ritgerðum, sem fræðimenn hafa samið um téð bréf. Þær hafa verið not- aðar hér eftir þörfum og til samanburðar við íslenzk himnabréf. Margt hefur verið ritað um himnabréfin í erlendum ritum, allt frá 18. öld. Af sjálfu sér leiðir, að hér verður einungis stuðzt við það, sem telja verður, að skipti verulegu máli til skýringar á upp- runa þeirra og dreifingu milli landa. Ég hygg þó, að seint komi öll kurl til grafar. - Nefni ég alveg sérstaklega mikla ritgerð í danska tímaritinu Dania, Tidsskrift for Folkemál ogFolkeminder, 3. b., Khavn 1895-96. Nefn- ist hún Himmelbreve. Er hún eftir Kristian Sandfeld Jensen. í öðru lagi er svo norsk ritgerð eftir Knut Hermundstad, sem hann kallar Himmelbrev, Soga til himmelbrevi. Birtist ritgerðin í Tidskrift for Valdres Histo- rielag árið 1947. Báðar eru ritgerðir þessar stórfróðlegar, og verður í því, sem hér segir um sögu himnabréfsins, stuðzt mjög við þann fróðleik, sem þar er sarnan kominn. Knut Hermundstad segir í grein sinni, að himnabréf eigi að balci sér langa og merki- lega sögu. Heiðindómurinn fyrir Krist hafi notfært sér þau. í hinni egypzku dauða- bók stendur þetta um slíkt bréf frá guðin- um Thoti „fundið undir fótum guðsins á hagsældartímum Menkarosar lconungs (um 3500 árum f. Kr.)." Þá hefur fundizt orðalag, sem bendir til þess, að himnabréf hafi í fornöld verið í umferð á grísk-rómverskum tíma. Hins vegar er ekki öruggt, að þessi bréf hafi haft nokkur áhrif á kristin trúar- brögð. Himnabréfin eru grein af sam-evrópsk- um alþýðubókmenntum. Þau dreifðust um mestalla Evrópu og voru mikið lesin í öllum stéttum þjóðfélagsins og höfðu örugglega á sínum tíma siðfræðileg og trúarleg áhrif. Á fyrstu öldum tímatals olclcar voru óróatímar innan kirkjunnar og mikil harátta um hið rétta form kristindómsins. Þess vegna voru samdar fjölmargar tilbúnar sögur (apokrýf- iskar) til viðbótar við heilaga ritningu. Margir óskuðu þess að fá nánari skýringar og fyllri á biblíuritunum. Þannig urðu til margar sögur um Krist. Ymsar stéttir skáld- uðu upp ný evangelium, postulasögur og opinberunarbækur. Þá urðu enn fremur til mörg bréf, sem ákveðnir menn áttu að hafa 26
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.