Ritmennt - 01.01.2005, Síða 30

Ritmennt - 01.01.2005, Síða 30
JÓN AÐALSTEINN JÓNSSON RITMENNT Uppruni himnabréfsins Þegar ég tók loks fram himnabréf ömmu minnar, datt mér sízt í hug, að það drægi þann slóða á eftir sér, sem nú er orðin raun- in. Við lestur bréfsins völcnuðu hjá mér margs konar spurningar, því að ljóst var af efni þess og orðalagi, að þau hlytu að vera til fleiri himnabréfin, bæði hér á landi og eins í öðrum löndum. Varð það til þess, að ég tók að leita uppi heimildir um þetta merkilega bréf og fá sem gleggstar hugmyndir um það og útbreiðslu þess. Vænti ég þess, að lesend- ur þessa greinarkorns verði nokkru fróðari um þetta mjög svo dularfulla bréf eftir en áður. Þessu næst var að athuga, hvar væri fjallað um svonefnd himnabréf í erlendum heimildum. Þar leitaði ég fyrst vitneskju í ritið Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder fra vikingetid til reformations- tid. í VI. hindi þess, 563.-566. dálki, segir frá HIMMELSBREV. Þar má fá margvíslega fræðslu um himnabréfið og útbreiðslu þess um Norðurlönd, en auk þess ágætar heim- ildir frá öðrum Norðurlöndum úr margs konar ritum og ritgerðum, sem fræðimenn hafa samið um téð bréf. Þær hafa verið not- aðar hér eftir þörfum og til samanburðar við íslenzk himnabréf. Margt hefur verið ritað um himnabréfin í erlendum ritum, allt frá 18. öld. Af sjálfu sér leiðir, að hér verður einungis stuðzt við það, sem telja verður, að skipti verulegu máli til skýringar á upp- runa þeirra og dreifingu milli landa. Ég hygg þó, að seint komi öll kurl til grafar. - Nefni ég alveg sérstaklega mikla ritgerð í danska tímaritinu Dania, Tidsskrift for Folkemál ogFolkeminder, 3. b., Khavn 1895-96. Nefn- ist hún Himmelbreve. Er hún eftir Kristian Sandfeld Jensen. í öðru lagi er svo norsk ritgerð eftir Knut Hermundstad, sem hann kallar Himmelbrev, Soga til himmelbrevi. Birtist ritgerðin í Tidskrift for Valdres Histo- rielag árið 1947. Báðar eru ritgerðir þessar stórfróðlegar, og verður í því, sem hér segir um sögu himnabréfsins, stuðzt mjög við þann fróðleik, sem þar er sarnan kominn. Knut Hermundstad segir í grein sinni, að himnabréf eigi að balci sér langa og merki- lega sögu. Heiðindómurinn fyrir Krist hafi notfært sér þau. í hinni egypzku dauða- bók stendur þetta um slíkt bréf frá guðin- um Thoti „fundið undir fótum guðsins á hagsældartímum Menkarosar lconungs (um 3500 árum f. Kr.)." Þá hefur fundizt orðalag, sem bendir til þess, að himnabréf hafi í fornöld verið í umferð á grísk-rómverskum tíma. Hins vegar er ekki öruggt, að þessi bréf hafi haft nokkur áhrif á kristin trúar- brögð. Himnabréfin eru grein af sam-evrópsk- um alþýðubókmenntum. Þau dreifðust um mestalla Evrópu og voru mikið lesin í öllum stéttum þjóðfélagsins og höfðu örugglega á sínum tíma siðfræðileg og trúarleg áhrif. Á fyrstu öldum tímatals olclcar voru óróatímar innan kirkjunnar og mikil harátta um hið rétta form kristindómsins. Þess vegna voru samdar fjölmargar tilbúnar sögur (apokrýf- iskar) til viðbótar við heilaga ritningu. Margir óskuðu þess að fá nánari skýringar og fyllri á biblíuritunum. Þannig urðu til margar sögur um Krist. Ymsar stéttir skáld- uðu upp ný evangelium, postulasögur og opinberunarbækur. Þá urðu enn fremur til mörg bréf, sem ákveðnir menn áttu að hafa 26
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172

x

Ritmennt

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.