Ritmennt - 01.01.2005, Page 95

RITMENNT
Jónssonar, en í bréfi sem hann skrifar vini
sínum, Þorláki Jónssyni á Stóru-Tjörnum,
vitnar hann lítillega í Gunnvararsálm. Séra
Björn segir Þorláld frá næturgesti með þess-
um orðum: „Á föstudagsnóttina var gisti lijá
mér maðurinn sem þú þekkir, Guðmundur
á Varðgjá. Hann færði mér livern slcild-
ing af gjöldum Kaupangskirkju til næstlið-
inna fardaga, og var eins og Gunnvör, sem
„skynsöm slcrafaði margt"."36 Er þar vitnað
í fyrsta erindi Gunnvararsálms, eins og fram
lcemur síðar í þættinum.
Vera má að Jalcob og lcveðslcapur hans liafi
goldið þess í nolclcru að samtíma honum
voru uppi allmörg af þelclctari slcáldum
þjóðarinnar, og má þar fyrst frægan telja
fjölfræðinginn og slcáldið Eggert Ólafsson,
sem var tveimur árum yngri en Jalcob, séra
Björn Haildórsson í Sauðlaulcsdal, sem var
jafnaldri hans, en lítið eldri voru Sveinn
Sölvason, lögmaður á Munkaþverá, og séra
Þorlálcur Þórarinsson á Ósi. Þá var séra Jón
Þorlálcsson á Bægisá tuttugu árum yngri.
Aulc þess var uppi á þessum tíma fjöldi all-
þelclctra rímnaslcálda og annarra sem ortu á
lílcum nótum og Jalcoh. Má þar nefna Látra-
Björgu, sem þá var alkunn fyrir lcveðslcap
sinn og ferðaðist milcið um Þingeyjarsýslu
og Eyjafjörð. Fer varla hjá því að þau hafi
þelclct hvort til annars þótt um það skorti
heimildir.
Áður en lcveðslcapur Jalcobs er slcoðaður
nánar er rétt að gera sér grein fyrir þeim
tímum sem hann lifði á. Ævi lians spannar
að milclu leyti þrjá síðustu fjórðunga átj-
ándu aldar, þeirrar aldar sem einna erfiðust
hefur orðið ísJendingum vegna farsótta, eid-
gosa og lcólnandi veðurfars.
Þegar Jalcob fæddist var landsbúum rétt
_________________SKÁLDIÐ SEM ÞJÓDIN GLEYMDI
að byrja að fjöiga eftir að liafa orðið fæstir
að talið er frá þjóðveidisöld, það er eftir
stórubólu 1707, og nolclcrum árum áður en
hann deyr dynja yfir móðuharðindin með
öllum meðfylgjandi hörmungum.
Kvæði lians, þau er fundist liafa, bera
þó elclci milcil merlci þessara erfiðu tíma.
Hann yrlcir á léttum nótum um daglegt
líf förulconu, svo og danslcvæði, en einnig
yrlcir hann um sögu íslands og persónur og
athurði úti í heimi.
Það er ljóst að bólcaeign Jalcobs Jónssonar,
sem fram lcemur í slcrá hér á eftir, hefur verið
óvenjulega milcil miðað við það sem gerðist
á hans tíma. Meginuppistaðan er guðsorða-
bælcur, þannig að lílcara er bólcasafni prests
en bónda. Má það þó teljast eðlilegt þar sem
yfirgnæfandi meiri hluti prentaðs máls hér
á landi til þess tíma var guðsorð. Þó eru all-
margar bælcur annars efnis og þá lielst um
Jiúfræði og lögfræði. Slcortir þá að mestu
þær bælcur sem liefðu getað nýst Jalcobi
sem heimildagrunnur vegna lcveðslcapar
hans um sögu íslands og atburði og stað-
hætti úti um heim. Undantelcningarnar eru
Snorra-Edda, en auðsæ eru áhrif þess rits á
lcveðslcap hans, Hungurvalca og Annálar,
sem hafa getað lcomið að nolclcru gagni, svo
og Ólafs saga Tryggvasonar og Njála. Þá er
það eftirtelctarvert að í bólcaslcránni er elclci
getið handrita að lcvæðum Jalcobs, nema ef
þau fælust undir titlinum Dægrastytting,
sem elclci hefur fundist sem bólcarheiti frá
þessum tímum. Önnur slcýring og ef til vill
sennilegri er sú að yngri lcveðslcaparupp-
slcriftir eða þess konar veraldlegt efni hafi
36 Peitsegja margt ísendibréfum. Finnur Sigmundsson
tók saman, bls.192.
91