Ritmennt - 01.01.2005, Side 147

RITMENNT
ODDUR NORSKI OG NÝJA TESTAMENTIIÐ 1540
Hér verða færð rök fyrir því, að Oddur hafi
verið fæddur á árabilinu 1495/6. Biskupa
annálar Jóns Egilssonar greina frá því, að
Oddur hafi alist upp með föðurfrændum
sínum í Noregi frá 6 ára aldri.67 Yarla hefur
drengurinn verið sendur einn síns liðs alla
leið til Noregs. Guttormur frændi hans flutti
hins vegar 1502 eða 1503 frá íslandi aftur til
Björgvinjar, en hann hafði þá misst eiginkonu
sína, Guðríði Finnbogadóttur. Sennilega
hefur Oddur fylgt honum til Noregs og alist
upp á heimili hans eða á heimili Péturs
föðurbróður síns.68 Samkvæmt þessu hlýtur
hann að vera fæddur 1495/6. í skýrslu
Þormóðar Ásmundssonar um fráfall Odds
segir, að hann hafi um tíma dvalist hjá föður
sínum að Hólum, en siglt aftur til útlanda að
honum látnum. Þormóður lýsir útliti Odds
á eftirfarandi hátt: „Þar var hann saklaus
stunginn með puck [sicj hjá vinstra auga af
Ólafi heitnum í Dal föður Markúsar og þar
af lýttist hann noltkuð. Hann var hár maður
og þykkur eftir hæð, fríður í andliti."69
Varla hefur Oddur verið barn að aldri, þegar
hann lenti í þessum blóðugu ryskingum.
Þormóður segir ennfremur urn Odd: „Hann
var svo iðinn maður og ástundunarsamur,
þá hann átti ekki öl eður var ei hindraður af
öðrum önnum að liann tók sér ekkert annað
fyrir hendur en að lesa og skrifa og útleggja
bækur." Og áfram heldur Þormóður: „...
og má með réttu telja hann með þeim sem
þessu sínu móðurlandi hafa gagnsamastir
verið."70
Fleiri úr fjölskyldunni bjuggu tímabundið
í Noregi, t.d. Kristín systir Odds ásamt
Þorvarði eiginmanni sínum, sem átti „garð"
þar í landi. Þorvarður lést í Noregi árið 1513
og flutti eldtjan þá aftur til íslands.71 Fleiri
íslenskir höfðingjar dvöldust langdvölum í
Björgvin, í upphafi 16. aldar t.d. Björn Þor-
leifsson jungkæri á Reylchólum, sem var í
þjónustu Hans biskups í Björvin.72 Þá mun
jafnan hafa verið slæðingur af íslendingum
í íslendingagarðinum í Björvin. Má gera
ráð fyrir, að þarna hafi verið nokkuð öflug
Islendinganýlenda.
Um þessar mundir mun hafa verið mikil
þýðingarstarfsemi í gangi víða um Noreg,
ekki hvað síst í stórbæjum eins og Björgvin.73
Lögmenn eins og t.d. Guttormur Nikulásson,
sem búið hafði um árabil á íslandi, hljóta að
skálkssonar, bls. 3. Rök Jóns fyrir þessu er að
finna í formála Odds að Opinberunarbólúnni, þar
sem hann kallar sjálfan sig „ónýtan yngling". En á
þessum tíma var að ryðja sér til rúms mærðarfullt
orðalag að þýsltri fyrirmynd, þar sem þótti kurteisi
að gera sem minnst úr sjálfum sér. Árið 1540 var
Oddur bæði embættislaus og jarðnæðislaus og var
því félagslega séð „ónýtur ynglingur" burtséð frá
líffræðilegum aldri. Ágætt dæmi um þessa mærð er
bréf Gísla Jónssonar súperintendents í Skálholti og
presta lians til konungs frá árinu 1559. DI XIII, nr.
307.
67 Jón Egilsson, „Bisltupa annálar", bls. 76.
68 Athyglisvert er, að Oddur skírir son sinn í höf-
uðið á Pétri frænda sínum en ckki í höfuðið á
Guttormi. Kann þetta að benda til þess, að hann
hafi alist upp hjá Pétri Nikulássyni og viljað sýna
föðurbróður sínum sóma á þennan hátt. Þegar þetta
var, var Guttormur var orðinn ekkill og líklegast
umhendis fyrir liann að sinna barnauppeldi. Pétur
Oddsson flutti með fjölskyldu sína til Noregs að
vitja arfs. Jóni í Hítardal segist svo frá: „... en af
því stórir herramenn liéldu góssin, tregaðist sólcnin
fyrir Pétri, útlendum einstæðingsmanni, svo hann
missti þeirra [eignanna]." Jón Halldórsson, „XX.
Hólabislcup, Gottslcállc Nilculásson". Sjá einnig: DI
XIII, nr. 102.
69 DIXIII, nr. 102.
70 Sama heimild, sama stað.
71 Bogi Benediktsson, Sýslumannaæfir IV, bls. 236.
72 D1 VIII, nr. 80, 81.
73 Knut Robberstad, Rettsoga, bls. 203 o.áfr.
143