Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Síða 100

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 2011100
„mín köllUn er að hJálpa og reyna að láta gott af mér leiða“
og Collins, 2008). Í annarri rannsókn upplifir unga fólkið að skilningur þess á misrétti
hafi dýpkað og að samfélagsábyrgð þess og vilji til að hafa áhrif hafi aukist (Monard-
Weissman, 2003).
Greiningarlíkan um borgaravitund ungs fólks
Sú rannsókn sem hér er greint frá er unnin undir formerkjum þess að gefa ungu fólki
rödd (Sameinuðu þjóðirnar, 1989). Hún er unnin í anda hugmyndafræði hugsmíða-
hyggju, þar á meðal félagssálfræðilegra þroskakenninga (t.d. Kohlberg, 1984; Piaget,
1965/1932; Vygotsky 1978/1930; Werner, 1948).
Segja má að sjónarhorn fyrirbærafræðinnar (Heidegger, 1962/1927; Husserl,
1970/1936) á mikilvægi reynslu fólks og þeirrar merkingar sem það leggur í hlutina við
að móta veruleika sinn liggi til grundvallar hugsmíðahyggjunni (t.d. Johnston, 2001;
Nakkula og Ravitch, 1998) þar á meðal félagssálfræðilegum þroskakenningum (t.d.
Lerner, 2006; Selman, 2003). Innan þessara kenningahefða er litið svo á að hver mann-
eskja sé virk við að móta þá merkingu sem hún leggur í hlutina. Við erum gerendur
þegar við skipuleggjum reynslu okkar; við sköpum þann veruleika sem við hrær-
umst í. Og sú merking sem við leggjum í heiminn verður til í samskiptum okkar við
aðra, innan og utan veggja heimilisins. Við byggjum upp og endurbyggjum þekkingu
okkar og skilning bæði á sjálfum okkur og félags- og efnisheiminum með vaxandi
aldri, þroska og reynslu.
Þessar kenningahefðir kveða ríkt á um mikilvægi þess að laða fram þekkingu,
skilning og reynsluheim barna og ungmenna og nýta til leiðsagnar í vinnu með þeim
þannig að viðfangsefnin verði unga fólkinu merkingarbærari. Með það að leiðarljósi
er unnið að því að dýpka og víkka vitsmunalega, félagslega og siðferðilega þekkingu
þeirra og skilning.
Ofangreindar kenningahefðir liggja til grundvallar greiningarlíkani á borgaravitund
ungs fólks (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2007, 2008). Grunnþættir þess líkans byggjast á
greiningarlíkani á uppeldis- og menntasýn kennara og skólastjórnenda (Sigrún Aðal-
bjarnardóttir, 2007; Sigrún Aðalbjarnardóttir og Selman, 1997). Í síðarnefnda líkaninu
er lögð áhersla á að greina áhuga kennara og skólastjórnenda á starfi sínu, markmið
þeirra, gildi og starfshætti sem samtvinnast og endurspeglast í uppeldis- og menntasýn
þeirra. Jafnframt eru lífssögur þeirra skoðaðar í tengslum við uppeldis- og menntunar-
sýn þeirra (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2007).
Ofangreint líkan var lagað að líkani um borgaravitund ungs fólks með því að leggja
áherslu á að leita eftir áhuga unga fólksins á borgaralegri þátttöku, þeim markmiðum
og gildum sem þau hafa að leiðarljósi og því hvort og þá í hverju þátttaka þeirra felst.
Myndin sýnir þessa áhersluþætti. Hugsunin er sú að áhugi, markmið og gildi sam-
tvinnist í borgaravitund einstaklingsins og virkri þátttöku hans í samfélaginu. Hér
verður líkanið um borgaravitund ungs fólks yfirfært á sjálfboðaliðastörf.