Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Side 111

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 2011 111
ragný þóra gUðJohnsen og sigrún aðalbJarnardóttir
umræður
Meginmarkmið rannsóknarinnar var að öðlast dýpri skilning á sýn nokkurra ung-
menna á sjálfboðaliðastarf sitt. Mikilvægur liður í því efni var að yfirfæra greiningar-
líkan um borgaravitund (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2007, 2008) á sjálfboðaliðastörf.
Líkanið um borgaravitund ungs fólks er hér notað í fyrsta sinn á heildstæðan hátt
til að greina áhuga, markmið og gildi ungmenna í tengslum við borgaralega virkni
þeirra, sem í þessari rannsókn beinist að sjálfboðaliðastörfum. Með slíkri greiningu
fæst heildstæðari og dýpri sýn á borgaravitund ungmenna í tengslum við sjálfboða-
liðastörf ungmenna en áður.
Meginniðurstöður eru að ungmennin vilja með þátttöku sinni styrkja sig sem
manneskjur og gefa af sér með einum eða öðrum hætti í samfélaginu.
Margvíslegar ástæður þess að ungmennin gerðust sjálfboðaliðar koma fram og
nefna þau öll hvatningu umhverfisins sem gat verið innan fjölskyldunnar, í vina- og
félagahópnum, innan skólans eða vegna formlegrar beiðni um þátttöku í nærsam-
félaginu. Erfið lífsreynsla virðist einnig tengjast áhuga þeirra á starfinu. Piltarnir
áttu það til dæmis sameiginlegt að leita eftir félagsskap og styrkja sig félagslega. Þeir
höfðu m.a. upplifað einelti annaðhvort náins ættingja eða á eigin skinni í barnæsku og
sögðust nýta þá reynslu til að hjálpa öðrum í sjálfboðaliðastörfum sínum. Jafnframt
töluðu ungmennin um að njóta þátttökunnar og hafa gaman af. Málefni sem unnið
er að skipta þau öll máli og þau vilja láta gott af sér leiða. Afrakstur starfs þeirra nær
bæði til nær- og fjærsamfélagsins. Eitt þeirra tekur svo sterkt til orða að starfið sé
„köllun“ og annað að það sé „ástríða“.
Almennt má því segja að ungmennin hafi byrjað í sjálfboðaliðastarfi af áhuga á
félagstengslum eða félagsmálum en þátttaka, einkum þeirra eldri, skýrist jafnframt
af áhuga á málefnum. Finna má hliðstæður þessa í öðrum rannsóknum (t.d. Haski-
Leventhal o.fl., 2008; Steinunn Hrafnsdóttir, 2006, 2007 í heldur eldri hópi). Hjá öllum
ungmennunum kemur jafnframt fram samspil milli áhuga þeirra, markmiða, gilda og
þátttöku. Með reynslu þeirra í sjálfboðaliðastarfinu virðist áhugi þeirra aukast sam-
fara skýrari markmiðum og sterkari hugsjónum.
Ýmis gildi af siðferðilegum toga birtast í sýn ungmennanna á sjálfboðaliðastarf sitt
og tengjast með ýmsu móti áhuga þeirra og markmiðum. öll hafa þau áhuga á mann-
réttindum en vísa til réttinda mismunandi hópa. Sjá má dæmi um áherslur þeirra á
rétt þjóða, hópa eins og fatlaðra, ungs fólks til að hafa rödd og jafnrétti kynja; einnig
á jafnan rétt til lífskjara eins og til menntunar, heilbrigðisþjónustu og lífsviðurværis.
Þau kalla eftir réttlæti, sum með dæmum af innlendum vettvangi en önnur einnig af
alþjóðavettvangi.
Ungmennin nefna jafnframt öll að þau vilji rétta öðrum hjálparhönd og tengja það
sjálfboðaliðastörfum sínum; það sé „góð tilfinning“ að hjálpa, og nefna ýmis dæmi
því til áréttingar. Samkennd kemur einnig mjög greinilega fram hjá þeim sem vinna
að málefnum fólks sem þarf sérstaka aðstoð. Þau setja sig í spor þeirra sem standa
höllum fæti og telja jafnframt sjálfboðaliðaþátttökuna hafa aukið skilning sinn á mis-
jöfnum aðstæðum fólks (fatlaðra, fátækra barna erlendis) og á aðstæðum þjóðar vegna
mannréttindabrota; það hafi hvatt þau til að leggja sitt af mörkum til að bæta kjör
þess. Eins og sjá mátti til dæmis hjá Ara fannst honum sú reynsla að fara til Palestínu