Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1997, Qupperneq 278

276 Árbók VFÍ/TFÍ 1995/96
about 20% of the timber frames show a considerable breakdown and this figure then increases
steadily to about 80% for windows which are 60 years or older. The traditional maintenance,
repainting each 2-4 years, is not sufficient to keep up the required performance level of the
timber frames and some greater measures have to be taken if prolonging the average lifetime
of the windows is considered.
1. Almennt
Hönnun mannvirkja með tilliti til kostnaðar hefur alla tíð þekkst, en þá hefur einkunr verið
tekist á við nýbyggingarkostnað. Hönnun með tilliti til rekstrarkostnaðar og rekstraröryggis
þekkist í sérhæfðri mannvirkjagerð en lil þessa sáralítið í almennri húsagerð. Miðað við stöðu
þessara mála í vélaframleiðslu, t.d. bifreiða- eða flugvéla þar sem hönnun með tilliti til rekstr-
ar og (takmarkaðrar) endingar er alsiða, þá eru þessi mál skammt á veg komin í bygginga-
hönnun. Þetta kann þó að eiga eftir að breytast hraðar en margur hyggur þar sem Evrópusam-
bandið hefur ákveðið að eitt af sex aðalmarkmiðum hönnunar, hvaða nafni sem hún nefnist,
skuli vera hagkvæmni. Þessi tiðindi glöddu marga sem vinna á þessu sviði þar sem áhugi
hefur verið í meira en 15 ár á því að skilgreina betur og reyna að afla kerfisbundið upplýsinga
um hvernig hönnun geti farið fram með tilliti til endingar og hagkvæmni. í vélaframleiðslu er
áraun og umhverfi þúsunda eða milljóna eins véla frá sama framleiðanda iðulega svipuð,
þjónustuaðilar oft vel skilgreindir og fáir, því er aðgengilegt að læra af fyrri reynslu og þróa
hönnunaraðferðir. í byggingariðnaði eru byggðar fáar eins einingar af hverjum aðila, áraun á
þær er iðulega mjög ólík og margir aðilar koma að viðhaldi og þjónustu. Því er erfitt um vik
með söfnun upplýsinga um reynslu. Það krefst því utanaðkomandi hagsmunaaðila að halda
utan um þá reynslu sem fæst af notkun bygginga. Þennan aðila vantar oftast og því er öflun
þeirrar reynslu ómarkviss og ótrúlega hæg. Einnig hefur skort á samræmdar skilgreiningar á
sviðinu til að tryggja að hönnun og upplýsingasöfnun sé unnin á sambærilegan hátt í hinum
ýmsu þjóðlöndum, en á þann hátt má vænta hraðari þróunar á sviðinu. Á síðustu árum hefur
staðlavinnu þokað talsvert áfram þannig að skilgreiningar eru hægt og hægt að verða sam-
ræmdar þó enn skorti mikið af hagnýtum upplýsingum um hrörnun eða endingu efnanna sem
mannvirkin eru byggð úr. Til þess að geta metið heildarkostnað vegna notkunar ákveðins
efnis þarf að taka tillit til upphafskostnaðar að viðbættum viðhalds- og rekstrarkostnaði. Upp-
lýsingar um viðhaldsþörf eru því nauðsynlegur liður f ákvörðun heildarkostnaðar en jafnframt
sá liðurinn sem enn er einna minnst vitað um.
Það er því enn langt í land áður en bygging verður hönnuð, byggð og afhent þannig að
henni fylgi notkunar- og rekstrarhandbók sem gefur upplýsingar um væntanlegan rekstrar- og
viðhaldskostnað ásamt upplýsingum um sennilega endingu einstakra þátta sem er nauðsyn-
legur liður í því að geta metið rekstraröryggi.
2. Ending og hrörnun - staölar og skilgreiningar
Þegar hanna á með tilliti til viðhalds og endingar er grundvallaratriði að skilgreina endingu
efnis, þ.e. skilgreina þarf hvaða lágmarksgæði efni skuli hafa á hverjum tíma. Gæði geta verið
margs konar og því erfitt að skilgreina þau almennt, en með tvískiptingu í huglæg og hlutlæg